Heredot (MÖ 450- 2.104): Hiç şüphe yoktur ki Kolhishalkı ile eski Mısırlılar aynı ırktandırlar. MÖ 5.yüzyıl sonlarında yaşamış olan Yunanlı tarihçi Hellanikus şöyle yazıyor: "Kimmer Boğazını geçtikten sonra, güneydoğuda Sindlerin ülkesi bulunur ve daha ileride Meotlar ve İskitler yaşarlar." Sindler, bugünkü Çerkes halkının etnik oluşumunda katkıları olan, Kuban'ın aşağısında yaşayan bir kavimdi.


MÖ 63 yılında doğan ve MS 25 yılında ölen, ünlü Yunanlı tarihçi Strabon pek çok ülke gibi Kuzeybatı Kafkasya'yı da gezmiş ve orada yaşayan Çerkeslerin ataları olan Zikhleri, Henioşaları, Meotları, Sindleri ve Kerketleri görmüştü.

Strabon'un izlenimleri şöyledir:
"... Bu ülkenin insanları olağanüstü yakışıklı ve iri yapılı insanlardır. Alışverişlerinde dürüsttürler ve para canlısı değildirler. Bu ülkede bitkiler ve hayvanlar bile çok gelişmiş ve iri göründü bana."
"... Kafkasya'nın orta doğusunda, Albania (bugünkü Dağıstan) denilen ülkenin dağlarında Amazon adı verilen kadın savaşçılar yaşar."

Pitagor çağında yaşamış ünlü filozof Tyanalı Apollonius'un biyografisi, 2.yüzyılda yaşamış olan yazar Philostratus tarafından yazılmıştır. Buna göre ünlü filozof yanında havarisi Damis ile Kafkasya'da gezmiş ve Kafkas dağlarına çıkmıştır. Appolonius Kafkas dağları için Şöyle der:
..."Orada gök daha mavi, geceleri yıldızlar daha yakın, ay ise hemen yanınızdadır. Güneş sabah birden üzerinize çıkıverir. Bunların etkisi çobanlar ve hatta sürülerin üzerinde bile görülür. Tanrı kendini insan ırkıyla ilgili kılar, insan ırkından hizmet ister. Dürüstlük ve akıl arayanlar bunları şairlerin anlattıkları Atlas ve Olimpos dağlarına tırmanarak bulamazlar. Yalnızca ruh o kıymetleri bulabilir. O insan ruhu Kafkas dağlarından daha da yükselerek son mertebesine ulaşabilir. Yüce Kafkas'ın havası ruhun gıdasıdır."

14. yüzyılda yaşamış olan İngilizlerin ilk deniz aşırı gezgini Sir John Mandeville, 1356 yılında 2 cilt halinde yayınladığı eserinde, Kafkasya ile ilgili bölümde çok ilginç bir anısını aktarır:
" Buradaki Abhaz Krallığı'nda çok hayret edici bir bölge vardır. Hanyson adlı kişinin de doğrulayacağı gibi buraya üç gezi tertip edildi, fakat içeriye girilemedi. Bu vadi tamamen karanlık ve hiç ışık almıyor. İnsan önünü zor görüyor. Zaten buraya insan da girmez, burada horozlar bile ötmez. Bu olay Tanrı'nın bir mucizesi olarak kabul edilir. Öyküye göre, Perslerin lanetli imparatoru Saur, Hıristiyan Abhazları din değiştirmeye zorlar ve onlardan Pers putlarına kurban vermelerini ister. Abhazlar, gaddar putperestten Tanrı'nın bir mucizesiyle kurtulurlar: zalim Persler bu karanlık vadiye sürüklenir ve orada sonsuza kadar kalmaya mahkum olurlar."

. Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nden önemli bazı bölümler:
"... Şevval ayının onuncu günü Çerkezistan ülkesine ayak bastık. Peşkov, Çerkes köyü, Şuake Beyi'nin tahtıdır. Yani başkent anlamında. Kasaba gibi mamur bir köydür. Bu Çerkes milleti gayet şiddetli ve gazaplı melun adamlar olup, amma gayetle bahadır, cesur ve yararlı namdar yiğitlerdir. Çerkesiya kavmi birçok kabileden oluşmuştur. Her birinin başında bir bey vardır. Bunların kilise veya camileri yoktur. Onlara gavur derseniz çok kızarlar, fakat Müslüman kabul ederseniz çok sevinirler ve iltifat kabul ederler. Hayat düzenleri ve toplumsal durumları çok demokratiktir. Para, pul bilmezler, mal değiş tokuşu ile alışveriş yaparlar. Kadınları erkekler ile eşit olarak alışverişe katılır ve yüzlerini örtmezler. Çerkesler çok sanatkardırlar; gümüş işlemesi, kuyumculuk ve silah yapımında ustadırlar. Ve kendi barytlarını kendileri imal ederler. Hayvancılıkta çok ilerlemişlerdir. Geceleri köylerini çok büyük köpekler korur. Bu insanlar, eminim dünyanın en konuksever kişileridir. Birde kendilerine sığınan kimseleri, hayatları pahasına da olsa düşmanına teslim etmezler. Çerkeslerde akraba evliliği kesinlikle yasaktır. Çerkes köyleri tahkim edilmiş kalelere benzer, en sağlam ağaç duvarlarla çevrilmişlerdir ve ayrıca ortada gözlem kuleleri vardır. Bu ülke, son derece büyük doğal zenginliklere sahiptir.

James S.Bell (Çerkesya'dan Savaş Mektupları. Çev: Sedat Özden) :
"Bu insanları tanıdıkça hayran oluyorum."
"Her kabile yaşlılar tarafından idare ediliyor."
"Öğrenebildiğim kadariyle burada delilik bilinmiyor."
"Çerkes halk demokrasisi, amerikan demokrasisinden iyi işliyor. İnsanların özgürlükleri konusunda duyarlı olmaları, toplumu ilgilendiren bütün sorunların açık olarak görüşülmesini gerektirmektedir."

Nihayet, sosyalizm felsefesinin kurucuları Karl Marx ve F. Engels'de isyan ettiler. İlk olarak Karl Marx şu demeci kaleme aldı:
" ... Avrupa HALKLARI! Bağımsızlık ve özgürlük için nasıl savaşılacağını kahraman Kafkasya Dağlılarından öğreniniz. Onlar bu ilkelerin en belirli, en saygıdeğer temsilcileridir."
" ... Çerkesya haritada bağımsız bir ülke olarak görünmektedir. Hiçbir şey, parlamentodaki oylamalar bile tarihin akışını ve haklının sesinin kısılmasına yetmeyecektir. Kafkasya'nın Rusya'ya ait olmadığı gerçeği, o savaşçıların silahlarıyla kanıtlanacaktır."

Etiketler:
yabancı gözüyle kafkasya