8 Mart 2005'de Rus basını 1994-96 yılları arasında Çeçen direniş güçlerini yöneten ve 1997 yılının Ocak ayında devlet başkanı seçilen Aslan Mashadov'un ölüm haberini verdi. Mashadov'un ölümü sadece Çeçenistan'daki sorunun barışçıl yollarlar çözülmesini uzaklaştırmadı. Aynı zamanda Çeçen sorunun Kuzey Kafkasya'nın diğer bölgelerine yayılışını hızlandırdı.

14 Ocak'ta öldürülmesinden birkaç hafta önce Mashadov, direniş güçlerine tüm askeri faaliyetlerini durdurmaları emrini vererek bir aylığına tek taraflı ateş kes ilan etmişti.

Bu emir Mashadov'un sözcüsü Umar Khanbiyev'e göre, "iyi niyet göstergesiydi" ve Çeçen direnişinin Mashadov'un emirlerine uyduğunu da gösteriyordu. Aynı zamanda Mashadov, iki önemli noktaya (Çeçen halkının güvenlik garantisi ve Çeçenlerin Rusya'nın Kuzey Kafkasya'daki çıkarlarına saygı göstermeleri) odaklanan barış müzakerelerinin başlatılması için Moskova'yı davet etti.

Putin "Çeçenistan'daki gerçekten uzak"

Mashadov, ölümünden birkaç hafta önce Radio Liberty'e yaptığı son röportajda Rusya'nın Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Çeçenistan'daki gerçek durumdan tamamen habersiz olduğuna inandığını söylemişti.

Mashadov, röportajda "Putin'in bugün Çeçenistan'da gerçekten neler olduğundan tamamen habersiz olduğuna inanıyorum. Orduda üslere duymak istedikleri şeyin söylenmesi yaygın bir harekettir. Rus güvenlik güçleri, muhtemelen şuan onu yapıyor" demişti.

Mashadov, Rusya Devlet Başkanı ve kendisinin yüz yüze görüşmesi durumunda her şeyin değişeceğini söylemeye devam etti ve böyle bir görüşmenin değişim için gerçek bir dayanak olabileceğini her zaman dile getirdi.

Mashadov, "30 dakikalık yüz yüze adil bir görüşmenin bu savaşı durdurmaya, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı'na Çeçenlerin gerçekte neyi istediklerini anlatmaya �ki eminim bunu bile bilmiyordur- ve ayrıca Rusya'nın Çeçenistan'da neyi istediğini Putin'den şahsen duymaya yetecektir" dedi ve ekledi: "Eğer karşımızdakilerin yani Rus liderlerinin gözlerini açabilirsek barış sağlanabilir".

Dünkü seçenek

Ama Rus görevliler, barış görüşmeleri önerisinin faydasız olduğunu belirterek dikkate almadılar. İnterfax haber ajansının 3 Şubat 2005'de verdiği habere göre, Putin'in Güney Rusya Özel Temsilcisi Dimitri Kozak, "Mashadov'un Çeçenistan'daki durum üzerindeki kontrolünü uzun süre önce kaybettiğini" belirterek barış görüşmeleri önerisinin "konu dışı ve anlamsız" olduğunu söyledi.

Duma Parlamentosu Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Konstantin Kosachyov, 10 Şubat'ta Moskova'da yaptığı açıklamada gazetecilere Mashadov ile barış müzakeresi yapılmasının "dünkü seçenek" olduğunu ifade etti ve Mashadov'a 1996 Ağustos ayında yapılan Khasavyurt barış anlaşmasıyla düzeni sağlaması için bir şans verildiğini ama onun başarısız olduğunu ekleyerek, "Daha önce başarısız olan bir adamla yeniden anlaşma yapmaya çalışmak mantıksız" dedi.

Mashadov tuzağa mı düşürüldü?

Doğrulanmamış raporlar, Rus yetkililerin Mashadov'un barış önerisini ondan kurtulmak için kullanmış olabileceklerini iddia ediyor. Mashadov'un yerine geçen Çeçen direniş güçlerinin yeni kumandanı ve Çeçen-İçkerya hükümetinin yeni lideri Abdulhalim Sadullayev, 2005 sonbaharında Çeçen halkına yaptığı bir konuşmada Mashadov'un tuzağa düşürüldüğünü ve kasten öldürüldüğünü söyledi.

"Novoe vremya" gazetesi 2006 yılının ilk yayınında, Mashadov'a yakın olan dört kişiden biri olan, Mashadov öldürüldüğü zaman tutuklanan ve mahkemeye çıkan bir avukatın "Rus yetkililerin Mashadov'un önerisini kabul ettiklerini hatta 1995-96'da AGİT'in Grozny'deki görevinin başkanlığını yapan İsviçreli diplomat Tim Guldimann'a Mashadov'un güvenliğinin garantisini verdiklerini" anlatan sözlerine yer verdi.

Mashadov daha sonra tek taraflı "ateşkes" ilan etti ve görüşmelerin hazırlığı için Avtury'den Tolstoy-Yurt'a (Mashadov'un öldürüldüğü Grozny'nin kuzeyinde bir köy) geçti.

"Novoe vremya" daha sonra bu avukatın, Rus güvenlik güçlerinin Mashadov'u Guldimann'a gönderdiği mesajlar ve onunla yaptığı telefon görüşmeleri vasıtasıyla bulup öldürdüklerini doğruladığı haberini verdi.

Müzakereler için gidecek hiçbir yer yok

Ama bu raporlar hiç doğrulanmadı ve Guldimann, bu konuda Radio Liberty muhabirine açıklama yapmayı reddetti. Mashadov'un ölümünden sonra ortaya çıkan şartlar ne olursa olsun bu olay, Çeçen tarafındaki son potansiyel müzakereciyi ve Çeçen direnişinin yasallığını (Rusya ve AGİT Mashadov'un devlet başkanlığını resmen tanımışlardı) ortadan kaldırdı.

Mashadov'un ölümünden sonra yerine geçen Sadullayev, Temmuz-Ağustos 2002'de yapılan Savunma Komitesi'nin toplantısında devlet başkanı yardımcılığına getirilmişti. Ancak bu haber o zaman yayınlanmadı.

Sadullayev, son birkaç yıldır deneyimli saha komutanı Basayev ile birlikte Çeçenistan'daki savaşı Kuzey Kafkasya'ya yaymaya çalışıyor. Evet, Çeçen militanlar daha önce de Çeçenistan dışında saldırılar düzenlediler. 2002 Nord-Ost, 2004 İnguşetya'da Nazran'a düzenlenen saldırı ve 2004 Beslan rehine krizi. Ama Mashadov, hiçbirinin sorumluluğunu üzerine almadı ve bu terör faaliyetlerini şiddetle kınadı. Askerlerine Cenevre Sözleşmesi'ne uyulması gerektiğini ve Çeçenistan dışındaki Rus hedeflerine saldırmaktan sakınmalarını söyleyip durdu.

Ama Radio Liberty'e yaptığı son röportajında İnguşetya, Dağıstan ve Kabardey-Balkar'da askeri sektörler kurulması emrini verdiğini söyleyerek kendi yaptığı sınırlamalardan vazgeçmeye başladığının sinyalini verdi.

Sorunun Kuzey Kafkasya'ya yayılışı

Sadullayev, bu süreci daha da hızlandırdı. 2 Mayıs'da batı kanadını resmen 7 ayrı bölüme ayıran (İnguşetya, Kuzey Osetya, Kabardey-Balkar, Stavropol Krai, Karaçay-Çerkessk, Adigey ve Krasnodar) ve bu bölümlerin komutanlarını bildiren kararnameler yayınladı. Aynı şekilde doğu kanadına da (Gudermes, Argun, Kurchaloi ve Grozny) yeni komutanlar atadı.

Çeçen direnişi, Rus güçlerine yönelik vur-kaç saldırılarına devam ederken sadece bir büyük saldırı gerçekleştirdi; "Nalçik saldırısı". Basayev, Nalçik saldırısının planlama kısmında önemli bir rol oynadığını iddia etti. Anlatılanlara göre, çoğunlukla genç ve sadece temel bir askeri eğitim almış olan eylemciler, 2004'deki İnguşetya saldırısına nazaran daha ağır kayıplar verdiler.

Çeçenistan'daki direnişin askeri faaliyetlerindeki gözle görülür azalış direnişin çökertilmesi konusunda çoğu Çeçenlerden oluşan İçişleri Bakanlığı askerlerine güvenmenin uygun olduğuna inanan Moskova'daki üst düzey görevlilerin düşüncelerini destekliyor gibi. (şuan Çeçenistan'da 36-38 bin Rus askeri var)

Sadullayev'in Çeçenistan'da İslami bir devlet kurma ve Kuzey Kafkasya'yı sömürgelikten kurtarmak için ulusal bağımsızlık mücadelesini yayma sözünü verdiği bazı açıklamaları oldu. Sadullayev, 2005 Kasım ayında Çeçen tarafının bundan sonra herhangi bir barış önerisinde bulunmayacağını ve "Kafkasya Rus işgalcilerden temizlenene kadar" savaşmaya devam edeceğini söyledi. Yani Mashadov'un da sürekli olarak "güçle çözülemeyeceğini" söylediği bu sorunun bitme şansı çok az.

CA/SEV
Kaynak:Ajans Kafkas

Etiketler:
çeçenistan sorunu çözümden hala çok uzak