Çeçenistan'da Rus askerleri tarafından gerçekleştirilen sivilleri kaçırma olaylarının 'insanlık suçu' seviyesine ulaştığını açıklayan İnsan Hakları İzleme Komitesi ise, Çeçenistan'da çoğunluğu Rus askerleri tarafından gerçekleştirilen sivilleri kaçırma olaylarının devam ettiğini ve bu olayların artık bir "insanlık suçu" seviyesine ulaştığını açıkladı. Komite, bir çok yeni "ortadan kaybolma" olayını belgelerken bu olayların özellikle son aylarda sıklaştığının altını çizdi. Komitenin Avrupa ve Orta Asya bölgesi yöneticilerinden Rachel Denber, konu ile ilgili yaptığı konuşmada "Görgü tanıkları, tam manasıyla keyfi hareket edilen bölgedeki durumun 'savaştan daha kötü' olduğunu söylüyorlar" dedi.

Komite, Avrupa Birliği'ni de Çeçenistan hakkında bir karar çıkaramamakla suçlarken Denber, "Avrupa Birliği'nin Çeçenistan hakkında herhangi bir karar almaması çok şaşırtıcı" şeklinde konuştu. İnsan Hakları Komitesi'nin hazırladığı raporda, Rusya'nın saldırılara başladığı 1999 yılından bu yana Çeçenistan'da 3.000 ile 5.000 arasında sivilin kaybolduğu belirtiliyor. Komite, bölgede yaşanan insan hakları ihlallerinden ve kaybolmalardan dolayı Rusya'yı sorumlu tutarken 2000 ve 2001 yıllarında Rusya'nın ihlalleri durdurması gerektiği yönünde karar almıştı.

Kuruluşun raporunda, Ocak-Mayıs 2006 ayları arasında Çeçenistan'da 103 kişinin kaçırıldığı, bunlardan 38'inin halen kayıp olduğu, diğerlerininse ya öldürüldüğü ya da bırakıldığı bildirildi. Kuruluş, aynı süre zarfında 40 kadar sivilin öldürüldüğünü duyurdu, ancak bu rakamın Çeçenistan'ın küçük bir kısmını kapsadığına ve kapsamlı olmadığına dikkat çekildi. Komite, 2006 yılı başında yayınladığı raporunda da, 2005'te Çeçenistan'da 316 kişinin kaçırıldığını, 23'ünün öldürüldüğünü ve 127'sinin halen kayıp olduğunu belirtmişti. İnsan hakları kuruluşuna göre, 2002'den beri kaçırılan Çeçenler'in sayısı 1800'ü geçiyor.

İnsan hakları örgütlerinin çalışmaları kaçırılma olaylarında azalma olsa da sorunun kronik bir şekilde sürdüğünü gösterirken, Moskova Helsinki Grubu Başkanı Ludmila Alekseyeva, Çeçenistan'ın hala en büyük sorununun insanların kaybolması olduğunu açıkladı. Alekseyeva, İnterfax ajansına yaptığı açıklamada, Çeçenistan'daki durumun normale döndürülmesinin önündeki en büyük engelin insanların kaybolması olduğunu belirterek, "Bu konu önceden olduğu gibi Çeçenistan'da en önemli problem" ifadesinde bulundu.
Çeçenistan'da eylemlerin azaldığını belirten Alekseyeva, "Bende silahlı direnişin bastırıldığı izlenimi oluştu. Ama insanların kaybolması olayı halen devam ediyor" dedi. Kısa bir süre önce Çeçenistan'ı ziyaret eden Alekseyeva "Kadınlar ellerinde kaçırılan oğulları ve eşlerinin resimleri ile bana geldiler. Güvenlik sistemi kaçırılma problemi ile mücadele etmiyor" diye konuştu. Helsinki Grubu Başkanı, savaşın hala sürdüğü Çeçenistan'ın güncel sorunların başında gelen işsizlik faktörüne ise şöyle değindi: "Çeçenistan'da işsizlik oranı % 80, gençlerin hepsi işsiz. Kuzey Kafkasya için artık ayrı bir milli projeye bakmanın zamanı gelmedi mi "

Rus İnsan Hakları Örgütü Memorial'in Merkez Konsey Üyesi ve 'Sivil Yardım' adlı İnsan Hakları Komitesi'nin Başkanı Svetlana Gannuşkina da, son raporunda Çeçenistan'da halkın yakınlarının kaçırılması korkusundan bir türlü kurtulamadıklarına değindi. Gannuşkina raporunda, 2004'e kıyasla 2005'te kaçırılan insan sayısında % 30'luk bir azalma görüldüğünü, ancak bunun durumun iyileştiği anlamına gelmediğini belirtti.

Gannuşkina'nun araştırmasına göre, yakınları kaçırılanlardan % 80'i durumu güvenlik organlarına veya insan hakları örgütlerine bildirmekten kaçınıyor ve sorunu kendi başlarına çözme yolunu seçiyor. Başkent Grozni başta olmak üzere, ülkenin dört bir köşesine korku salan bu birlikler, keyfi tutuklama, işkence ve cinayet furyası estiriyor. Bu tür uygulamaların bazılarını görüntülemeyi başaran Çeçenler'in Amerikan gazetesi New York Times'a ulaştırdığı video kayıtları, 'kötü adamlardan kurtarılan' Çeçenistan'ın, Rus yanlısı 'iyi adamların' elinde inim inim inlediğini gösteriyor. Üstelik bu kişiler sözde din adına yaptıkları saldırılar ve işkencelerle, Rusya'nın 'radikal İslamcı' olarak adlandırarak, lanetleyip, Çeçenistan'dan temizleme yemini ettiği Çeçen savaşçıları solda sıfır bırakıyor.

Bu kayıtlardan birinde, Melike Soltayeva adlı 23 yaşındaki bir kadına Argun kentinde yapılan işkenceyi izlemek mümkün. Bir Rus subayıyla ilişki kurduğu gerekçesiyle kocası tarafından evden kovulan Soltayeva teyzesine sığınmış. Günün birinde 'iyi polis'ler kapıyı çalıyor ve genç kadını 'zina'dan sorgulamak üzere götürüyor. Paramiliterlere ait bir binada yapılan sorgunun kayda alınan görüntülerinde Soltayeva çırılçıplak soyuluyor ve tahta sopalarla kıyasıya dövülüyor. Daha sonra saçları ve kaşları jiletle kazınıyor, ardından başı 'İslam'ı temsilen' yeşile boyanıyor. Sorguculardan biri 'Dön ve Allah'ın cezasını gör' diye bağırıyor ve kendisine doğru yüzünü dönen genç kadına yumruk vuruyor. Ve nihayet genç kadın yeşile boyanmış bir halde sokakta dolaştırılıyor.



Bir başka kayıtta bir arabanın içinde konuşmakta olan bir erkekle kadının etrafı paramiliterler tarafından kuşatılıyor. İki kişi arabadan çıkarılıyor, itilip kakılarak dalga geçiliyor ve yerel bir dans yapmaya zorlanıyor. Ardından paramiliterler adamın kadına vurmasını emrediyor. Adam dediklerini yapıyor ve sonra paramiliterler kadını dövmeye başlıyor. Kadının başörtüsü çekilip çıkartılıyor ve saçlarından tutulup yerlerde sürükleniyor.

Bir başka olay Kurçaloy'da gerçekleşiyor. Ahmed Duşayev adlı bir gerillayı öldüren polisler, gerillanın kafasını kesiyor ve bir borunun üzerine takıp kasaba meydanına dikiyor. Daha sonra polis üniformaları içindeki polislerin kesik başla bir garajda alay ettikleri görülüyor. Adamlardan biri Duşayev'in kesik başına şapka takıyor ve ağzına bir sigara yerleştirmeye çalışıyor.

New York Times'a göre bunlara benzer sayısız iddia ve görüntü var. Kimi zaman sıradan insanların kimi zaman da bizzat işkencecilerin eğlence amacıyla kaydettiği bu görüntüleri ülkenin dört bir köşesinde cep telefonları üzerinden dolaştırılıyor. İnsan hakları örgütleri Çeçenistan'daki toplu mezarlara, yargısız infazlara, yaygın işkence ve tecavüze dair sayısız kanıt toplamış durumda.

Bu tür iddialar karşısında, sorumlu olan birimlerin cezalandırılacağını söyleyen yönetim ise hiçbir şey yapmıyor. Çeçen yönetiminden yapılan son açıklamada ise Soltayeva'ya işkenceden sorumlu birimin cezalandırıldığı belirtiliyor, fakat yerel Çeçen kaynaklar bu birimdekilerin Argun dışındaki bölgelerde istihdam edildiğini ve 'faaliyetlerine' aynen devam ettiklerini söylüyor.

Öte yandan, Çeçenistan Dışişleri Bakanı Akhmed Zakayev, gazetede yer alan haberlere ilişkin olarak, Çeçenistan'daki insan hakları ihlalleri ile ilgili bağımsız bir soruşturma başlatılması için Avrupa Konseyi ve BM İnsan Hakları Komisyonu'na başvuruda bulundu. Zakayev, sözkonusu barbarca eylemlerin, batılı hükümetlerin Rusya ile ilgili meselelerde uyguladığı çifte standartlı politikaların sonuçları olduğunu kaydetti.

Ne insan hakları kuruluşlarının hazırladıkları raporlar, ne de insan haklarına duyarlı aydınların savaşın sona ermesine yönelik girişimleri Çeçenistan'daki olayları durdurmaya yetmiyor. Çeçenistan'daki bu eylemlerin, uluslar arası bağımsız komisyonlar oluşturularak, bir an önce incelemeye tabi tutulması, durumun açıklığa kavuşturulması ise Ruslar için zor olsa gerek.


Naciye SARAÇ
Global Yorum İnternet Dergisi
nsarac@globalyorum.com

Etiketler:
çeçenistan sonuç değişmiyor