20 Temmuz 2005'te ilk somut adım atıldı ve Adigey Parlamentosu'na sunulan
Adigey Özerk Cumhuriyeti'nin sınırları ile statüsünü referanduma açacak
yasa değişikliği teklifi ilk görüşmede kabul edilerek üç aşamalı
parlamento sürecinin birinci aşaması geçildi. Adigeyin özerk statüsünün
kaldırılarak, Krasnodar Bölgesine bağlanması yönündeki RF girişimlerine,
Adigey halkının Temmuz 2005deki yoğun protestoları nedeniyle Ağustos 2005
itibariyle son verildiği bildirildi. Gelen tepkiler üzerine, Rusya Devlet
Başkanı Vladimir Putin'in Güney Rusya Temsilcisi Dimitri Kozak da, hiçbir
yerin bir başka yerle birleştirilmesini düşünmediklerini açıkladı.

Adigeyin statüsünün değiştirilmesi konusunda oldukça dikkatli bir yöntem
izleniyor, yani kaos istenmiyor. Ancak, Merkezi Yönetim başladığı işi
tamamlamak niyetinde. Ocak 2006da Adigey Parlamentosu, "Adigey
Cumhuriyetinin Referandumu" ile ilgili kanunu ikinci görüşmesinde kabul
etti. Fakat, Şubat 2006da referandum kanun tasarısını görüşen Parlamento
Üst Kanadı, tasarıya onay vermedi.

Adigey'deki sivil toplum kuruluşları, ülkenin sınır ve statüsü hakkında
referandum kanununun kabul edilmesine karşı çıkıyor ve protesto ediyordu.
Sınır ve statünün belirlenmesine yardımcı olacak referandum kanun
tasarısı, parlamentonun alt kanadında yapılan iki oylamada onay aldı ve
üst kanadın bu onayı teşvik etmesi bekleniyordu. Ancak yapılan oylamada
gereken teşvik alınmadı. Kanun tasarısı, eğer parlamentonun üst kanadı
tarafından da onaylansaydı, imzalanmak üzere Devlet Başkanı'na
gönderilecekti. Kanunda Cumhuriyetin sınırlarının ve statüsünün
değiştirilmesine yönelik referandum yapılmasını engelleyen bir madde
olmadığı için kanunun bu haliyle kabul edilmesi Adigey Cumhuriyeti'nin
Krasnodar'a bağlanarak, özerkliğini kaybetmesine yol açabilecekti.

Adigey Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Hazret Şovmen, Kozak ile aralarındaki
birleştirme konusundaki tartışmayı gerekçe göstererek, 04 Nisan 2006da
görevinden istifa ettiğini beyan etti. Bunun üzerine, 06 Nisan 2006da
Adigeler, Cumhurbaşkanlarını desteklemek ve Krasnodar'la birleşmek
istemediklerini sergilemek amacıyla başkent Maykop'un ana meydanında
toplandı.
Bu gelişmeler üzerine, RF Devlet Başkanı Vladimir Putin 17 Nisan 2006
tarihinde Hazret Şovmen ile yaptığı görüşmede istifasını ilke olarak kabul
etmekle birlikte, Şubat 2007de sona erecek görev süresinin sonuna kadar
görevinde kalmasını ve istifasının bu tarih itibari ile geçerli olmasını
önerdi ve kriz ertelendi.

Ancak, Gerek Putin yönetiminin çıkardığı anti demokratik kanunlar ve RF
genelinde başta Nashi Grubu olmak üzere kimileri de bizzat Kremlin
tarafından desteklenen bazı ırkçı grupların da saldırılarına göz yuman bir
yönetim anlayışı sonucunda tüm RF de özellikle Moskova ve St. Petersburg
gibi metropollerde Orta Asya, Afrika ve Kafkasya kökenli öğrenci ve
çalışanlara yapılan ırkçı saldırılar arttı. RFdeki durum ve Adigey
Cumhuriyeti'nde Şubat 2007de Başkan Hazret Şovmen'in görevinin biteceği
ve bir daha aday olmayacağı göz önüne alınınca, Adigey Cumhuriyeti'ni
ortadan kaldırmayı düşünen grupların çalışmaları da hız kazandı.

Diğer taraftan, Cumhuriyeti Krasnogvardeisky Bölgesi Başkanı Murat
Kudayev, 25 Eylül 2006 tarihinde kimliği belirlenemeyen polis kıyafetli
kişiler tarafından gerçekleştirilen bir suikastte hayatını kaybetti.
Kudayev'in 2007 Ocak ayında görev süresi dolacak olan RF Adigey
Cumhurbaşkanı Hazret Şovmen tarafından halefi olarak nitelendirildiği
dikkate alındığında, suikast, Adigey Cumhuriyeti'ndeki ilk siyasi cinayet
olarak nitelendirildi.

Tüm bu gelişmelerden sonra, Kafkasya ve diasporadan 20 Adigey kuruluşu da
Çerkes soykırımının kabul edilmesi için uluslararası örgütler nezdinde
girişimde bulunurken, Kremlinin Krasnodar Kraya bağlama hedefi yüzünden
Cumhuriyet statüsü tehlikede olan Adigey, 15. Kuruluş yıldönümünü kutladı.
Kutlamalar kapsamında 29 Eylül 2006 tarihinde başkent Maykop'ta Cumhuriyet
içinde yaşayan Rusya Almanları, Rusya Ermenileri, Tatarlar, Yunanlılar ve
Kazaklar gibi çeşitli etnik grupları temsil eden dernek, birlik ve grup
temsilcilerinin katıldığı bir toplantı yapıldı. Toplantıda genel olarak
Adigey Ö.C'nin Krasnodar ile birleşmesine yönelik ortaya çıkan gelişmeler
tartışıldı ve yapılan konuşmalarda, Adigey Özerk Cumhuriyetinde Rusya'nın
diğer bölgelerinde olduğu gibi ekonomi ve başka alanlarda problemler
olduğunu, ancak problemlerin bir ülkenin yok edilmesi için yeterli sebep
olmadığı, ülkenin lağvedilmesine yönelik yapılan çağrıların uluslararası
hukuk normunun ihlali anlamına geldiği, Adigey Ö.C'nin uluslararası
hukukun bir parçası olduğu, Rusya Federasyonunun üniterleştirme yolundaki
adımlarının çıkmaz bir yola gittiği şeklinde açıklamalarda bulunuldu.

Rus yöneticiler ise bu etkinlikleri dünyaya Rus işgalini 'Çerkeslerin
gönüllü olarak Rusyaya katılımı' olarak lanse etti.
Rusların Kafkasyayı işgal etmediği, aksine 450 yıl önce Çerkeslerin
gönüllü olarak Rusyaya katıldığı iddiasını taçlandırmaya yönelik 'gönüllü
katılma kutlamaları' için Cumhuriyetlere 1 milyar ruble ödenek ayrıldığı
açıklandı. Nüfus oranlarına göre ayrılan bu bütçeden Adigey'in payına
düşen ise 230-240 milyon ruble olarak belirlendi.

Diğer taraftan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putinin Güney Federal
Bölgeler Özel Temsilcisi Dimitri Kozak'ın Adigey Devlet Başkanlığı için
belirlediği adayları Kremline sunmasının ardından Maykop siyaseti kaynar
kazana döndü. Kozak, Parlamento Başkanı Ruslan Hacebiyekov, Maykop Devlet
Teknoloji Üniversitesi Rektörü ve Milletvekili Aslanbi Thakuşinov ile
Milletvekili Aslan Haşir'in ismini Putin'e sundu. Ancak, toplantıya
'önemli ve otorite sahibi sivil kurumlar' davet edilmedi. Ayrıca, görev
süresi Şubat 2007'de sona eren Adigey Devlet Başkanı Hazret Şovmen'in,
adayların Putin'e sunulmadan önce programlarının dinlendiği toplantıya
katılmamış olması nedeniyle üstünün çizildiği yorumları yapıldı.

Adigey Parlamentosu, 25 Ekim 2006daki oturumunda mecliste çoğunluğu
elinde tutan Birleşik Rusya Partisinin önerisi üzerine Thakuşinov'un
adaylığını onayladı. Böylece Adigey'i Krasnodar Kray'a bağlama gündemiyle
hareket eden Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Güney Bölgeler Özel
Temsilcisi Dimitri Kozak'la ters düşen şu anki Devlet Başkanı Hazret
Şovmen'in ikinci kez seçimiyle ilgili beklentiler boşa çıkmış oldu.
Thakuşinov, Cumhurbaşkanı Hazret Şovmen'e karşı muhalefette yer almasına
rağmen Adigey Cumhuriyetinin Krasnador ile birleşmesinin karşısındadır.

Adigey'in Krasnador'la birleştirilmesi konusunda çalışan Dimitri Kozakın
yanısıra, Adigey Komünist Partisi, Rusya Agrar (Köylü) Partisi, Adigey
Slavyanları Birliği Hareketi, Rusya Liberal Demokrat Partisi Adigey
Temsilciliği, Rusya Halk Partisi, Adigey Rus-Kazak Birliği ve diğer
milliyetçi Rus teşkilatları Cumhurbaşkanlığı seçimlerine gölge düşürmek ve
Adige ve Rusların karşı karşıya gelmeleri için propaganda çalışmaları
yürütüyor. Bu kapsamda, Adigeyde Adigelerle Slavlar arasında gerilim
yaşanmaya başlandı. Adigey Slavyanlar Birliği Teşkilatı, Murat Kudayev'in
öldürülmesi sonrasında RF Devlet başkanı Vladimir Putin'e yaptığı
müracaatında, Adigey'de terörün arttığı, ülkedeki sorunların tek
çözümünün Krasnador ile birleşmesiyle sona ereceği, Adigey'in
bağımsızlığını koruyacak gücü bulunmadığı gibi asılsız iddialarda bulundu.


Ayrıca, Adigeyin feshedilmesini savunan Adigey Slav Birliği, Putinin ilk
kez 2005 yılında kutlattırdığı 4 Kasım Halklar Birliği gününde tüm Rusları
yürüyüşe çağırdı. Yürüyüşü Adigeyin ortadan kaldırılması kampanyasına
dönüştüren Adigey Slav Birliğinin Yönetim Kurulu Başkanı Vladimir
Karatayev, Evet biz bugün milli Rus bilincinin büyüyüşünü görüyoruz. Yani
bugün Rus nüfusundan çok sayıda insan, Sovyetler döneminde onları
birbirine bağlayan enternasyonal şiarları tekrar gözden geçirmeye
başladılar. dedi. Birliğin gazetesi Zakubanye de, okuyucuları Rus
yürüyüşüne katılmaya çağırırken Kaderini Rus halkının kaderinden
ayırmayan herkes katılmalı ifadesini kullandı.

Slavların yürüyüşle Adigey Cumhuriyetinin varlığını hedef alması ise
Adigeleri kızdırdı. Khabze adlı sivil örgütün lideri Askerbi Namitokov,
Slav Birliğinin Rus yürüyüşüne katılma çağrısını anayasal yapının
değiştirilmeye çalışılması olarak niteledi. Adigey Çerkes Kongresi
Teşkilatı Lideri Murat Berzeg de yaptığı açıklamada, Adigey'de bazı
güçlerin iç savaş çıkması için çaba sarf ettiğini ifade etti.

Tüm bunlara karşın Adigeyde yapılan bir kamuoyu araştırması halkın
gönlünde hala Devlet Başkanı Hazret Şovmenin olduğunu gösterdi. Şovmen'in
idaresinin olumlu değerlendirilmesinde bu dönemde istikrar ve düzenin
sağlanması, yaşam şartlarının iyileştirilmesi, gazi ve yaşlılara yardım
gibi faaliyetler belirleyici oldu.

Adigey'in Krasnodar'a bağlanma projesi bir ön araştırma niteliği taşıyor.
Bunun ardından diğer cumhuriyetlerin statülerinin de ortadan kaldırılması
ve üniter bir Rusya söyleminin dile gelmesi bekleniyor.

Rusyanın ekonomik nedenler öne sürerek Adigey Cumhuriyeti'nin Krasnodar
ile birleştirilmesini savunmasına karşın, bölge konusundaki uzmanlar
tarafından Adigey Cumhuriyetindeki sosyo-ekonomik durum, tam olarak
olumlu dinamiklere sahip ve istikrarlı bir düzene oturmuş olarak
tanımlanıyor. Bölgede birçok alanda lider konumunu sürdüren Adigey'deki
sosyo-ekonomik gelişme, adım adım dinamik bir şekilde ilerlediği
kaydediliyor. Diğer taraftan, Cumhuriyetin çok renkli etnik yapısına
karşın, Adigeyde yaşayan Adigeler, Ruslar, Ukraynalılar, Tatarlar,
Rumlar, Ermeniler, Yahudiler, Almanlar, Polonyalılar ve diğer birçok
halkın sahip olduğu ortak tarihi ve ruhsal birlik, cumhuriyette çağdaş
etnik eşitliğin temelini oluşturuyor ve diğer bölgeler için örnek teşkil
ediyor. Diğer taraftan, çağdaş gerçekler, halkların kollektif haklarına
riayet için yeni çalışma yöntemleri gerektiriyor ve Rusya Federasyonu
halklarının birleştirici ortak noktalar araması ve bulması gerekiyor.

Naciye Saraç
Global Yorum İnternet Dergisi
nsarac@globalyorum.com

Etiketler:
adigeyde ortam geriliyor