Sürgün     21 MAYIS 1864 SÜRGÜN Rahmi TUNA Mayıs 2004   GİRİŞ   Mayıs ayı KAFKASYA  kökenli insanlar için nerede yaşarlarsa yaşasınlar yaşamsal önem taşıyan tarihi bir zaman dilimidir. Zira Mayıs ayı bizim için çok önemli olayların olduğu bir aydır. Bu ay Kafkas insanının sürgüne gönderildiği bir aydır. Daha doğrusu süre gelen sürgün ve göçlerin tamamlandığı ve savaşın bittiğinin açıkça deklare edildiği bir aydır.   Diğer taraftan yine Mayıs ayı başka bir varolma umudunun yeşerdiği bir aydır.Bilindiği üzere 11 Mayıs 1918 tarihinde Kafkasya da bir CUMHUTİYET kurulmuştur. İşte, Mayıs ayı bu iki tarihi ve kader tayin edici olayın yaşandığı ay olduğu için biz KAFKAS kökenlilere çok şey ifade ediyor.    Gerek Kafkasya da, gerek diasporada çeşitli  etkinliklerle anılan bu olaylardan SÜRGÜN' le  ilgili düşüncelerimi bu yazıyla çok kısa olarak dile getirmek istedim. Yazının ana konusuna geçmeden önce çok önemli bulduğum birkaç  metodik  noktaya değinmek gereği duyuyorum.   1-       Çarlık Rusya'sı ile Kafkas Halkları arasında cereyan eden ve KAFKAS - RUS SAVAŞLARI diye terminolojiye  giren bu savaşlar hakkında çok farklı değerlendirmelere neden olacak olan olay, bilgi ve kaynak mevcuttur. Bu durum, bakış açılarına paralel olarak ciddi anlamda değerlendirme farklılığını doğurmaktadır. 2-         Konunun algılanışı , anlayan kişinin birazda  düşünce yapısında oluşan ve bir anlamda dogma halini alan bilgi birikimiyle doğru orantılı olarak gelişmektedir. 3-         İnsanlarımızın, özellikle olaylara etki eden faktörleri değerlendirmelerinde, kişisel tercih ve eğilimlerini tam gerçek buymuş gibi , dile getirmeleri, bizleri yanıltan başka bir etken olmaktadır. 4-         Bütün bunların yanında , gerçek tarihi olaylarımızla, günümüz ve geleceğimle ilgili sorunların tespitinde ve çözümünde ortak bir konsensüse varabilmiş değiliz.  Oysa ki, varlığımızı nerede olursak olalım sürdürebilmemiz için belirli asgari müştereklerde ve doğrularda birleşmek zorundayız. Bunu çok iyi bilmemiz ve kavramamız gerekir diye düşünmekteyim. Bende bu düşünce ve anlayışla bu ayda yapılmakta olan etkinliklere, samimi düşüncelerimi ifade ederek katılmak istedim.   Bir yazarın " Kafkasyalılar 'ın Kafkasya'ya bir yerden geldiklerini kanıtlayan bir esere rastlamadım." dediği gibi, Kuzey Kafkasyalılar Kafkasya bölgesinin tarihsel olarak sahibi ve otoktonudurlar. Asırlar boyu bu topraklarda kendi kurdukları düzenle  "XABZE DÜZENİ" ürettikleri kültürlerle bağımsız olarak yaşamışlardır. Tarihi süreç içerisinde Kafkasyalıların vatan edindikleri , vatan olarak yaşadıkları  bölge ve topraklar, Karadeniz'den başlayarak Hazar denizine kadar uzanan sahayı teşkil etmiştir.  Kafkasya Jeopolitik ve Jeostratejik  özellikler  nedeniyle zaman zaman işgallere uğramış olsa bile, coğrafi özelliklerinin de verdiği olanaklarla, Kafkasyalılar kendi topraklarını ve kendi özgürlüklerini korumayı asırlarca sürdürebilmişlerdir. Bu noktayı biraz açacak olursak :   A-        Kafkasya tarih  boyunca tıpkı Med- Cezir olayı gibi dışarıdan insan alan dışarıya      insan veren bir bölge olmuştur. Bu anlamda Kafkasya bölgesine "Kavimlerin Göç Yolu" da denmiştir. İşgallerin bir nedeni de bu olmuştur. B-        Bu özelliği nedeniyle doğudan batıya yapılan akınların bir çoğu Kafkasya'yı yakından ve ciddi olarak etkilemiştir.   Rahmi Tuna - Mayıs 2004   Sürgün     C-        Kafkasya da meydana gelmiş olan askeri ve siyasi olaylarda , daima Kafkasyalıların dışında dönemin büyük devletlerinin rekabeti söz konusu olmuştur. Buna bağlı olarak denilebilir ki, bu bölgede cereyan eden olayları, Kafkasyalılar kendi iradeleriyle yaratmamışlardır. Şu veya bu şekilde olayların  içine sürüklenmişlerdir. Dolayısıyla bu olayların sonuçları bu insanların istekleri doğrultusunda oluşmamıştır. Kafkasyalıların kaderini bir anlamda başkaları çizmiştir. İşte bu özellikler nedeniyle KAFKAS insanı , kendi toprağını ve özgürlüğünü korumakta zorlanmış, gücü yetmeyince de toprağından ya kovulmuş , yada göçüp gitmiştir.   Bu olguyu daha iyi anlayabilmek için, KAFKAS - RUS savaşlarının sebeplerine biraz daha yakından bakalım.              Osmanlıların Kırım'ı fethetmeleriyle başlayan (1475 ) Osmanlı - Çarlık Rusya rekabeti, daha sonra bu rekabete İran devletinin , 19.cu asrın başlarından itibaren de özellikle İngilizlerin  karışmasıyla Kafkasya toprakları ve Kafkas insanı tam anlamıyla bir savaşın içine sürüklenmiştir.             Tarihte "Kafkas - Rus Savaşları"  olarak bilinen bu savaş belirli aralıklarla 1567'den 1878'e kadar sürmüştür. Daha sonraları , bu savaş , insan sürgünü ve göçü belirli zamanlar ve şekillerde devam etmiştir. Neticede halen devam etmektedir.             Özellikle 1806'dan itibaren Kafkasya'nın güneyden de Çarlık Rusya tarafından kuşatılması , Gürcistan'ın 1800'lü yıllardan başlayarak Rusya'nın himayesine girmesi sonucu Tiflis'in Askeri üs ve yönetim merkezi oluşuyla hareketlenen savaş , Kabardey bölgesine yapılan saldırılarla  yoğunlaşmış , Kafkasyalıların felaket ve SÜRGÜNÜ ile sonuçlanmıştır.               Burada bir noktayı önemle belirtmek istiyorum. Zaman zaman  konuyla ilgisi ve bilgisi  olsun olmasın , bazı insanlarımız Kabardeyler savaşmadı , teslim oldu v.s. gibi dile getirmekte olduğu düşünceler hem tamamen yanlış , hem de olumsuz olduğu açıkça ortada olan fikirlerdir. Çarlık Rusya'nın Kafkasya'yı ele geçirme politikası askeri siyaset olarak önce Kabardey ve Doğu Kafkasya da başlamıştır. Nitekim Kabardey deki savaş ve direniş 1822 tarihinde bölgenin tamamen yıkılması, yok edilmesi ile sona ermiştir. Bu tarihte Kabardey den batıya göç eden insanlar ve olaylar " HAJRET  "diye anılmaktadır.   ÇARLIK RUSYASI İÇİN SAVŞIN SEBEPLERİ   1-         Çarlık Rusya sı ile Osmanlı İmparatorluğu arasında yukarıda da ifade ettiğim gibi , ciddi manada bir rekabet vardır. Yapılan savaşlarda Osmanlı sürekli kaybetmekte, nüfuz bölgesi bakımından gerilemektedir.              2-         1800'lü yıllarda İngiliz hükümeti , Romanya , Bulgaristan, Kafkasya ve Afganistan çizgisinden geçen güvenlik hattıyla İpek Yolu'nu ve Hindistan'a giden su yolunu politik hedef haline getirmiştir. Oysa buna karşılık Çarlık Rusya sı Azak denizinden başlayan ve boğazlardan geçen su yolunu ele geçirmek istemektedir. Nitekim Çar 1. ci Aleksandr'a  sunulmuş olan rapordaki şu paragraf bu politik hedef ve isteği çok açık şekilde dile getirmektedir.             " .... İngiltere uzun süre okyanuslarda kesin bir üstünlük kurdu. Bizim de karalarda elde ettiğimiz eşdeğer üstünlüğe layık boyutlarda bir deniz gücüne sahip olmamız lazımdır. İstanbul ve Çanakkale boğazlarını ve tüm Karadeniz kıyılarını ele geçirmemiz bir zorunluluktur. Bu deniz tümüyle donanma filomuzun bir manevra alanı olmalıdır."   3-         Batıya ve Karadeniz'e hakimiyette , Kafkasya ve Kafkas halkları bir engel teşkil etmektedir. Zira bu halklar Müslüman Osmanlıyla yakın işbirliği içerisinde olup, sürekli olarak çıkacak savaşlarda Rusya'nın arkasına bir düşman olarak geçecektir. Bu durum ise sahilin istikrar ve güvenliğini her zaman için tehdit altında bırakacaktır. Ne var ki Rusya'nın bu bölgede güvenlik ve istikrara ihtiyacı vardır.