Ornegin,Cecenyada iki kere savas yasanmis olmasina ragmen 1989 yilinda 1.06 milyon nufusu varken bu rakam 2009 ocak ayinda 1.2 milyona yukselemistir.
Dagistanda ise 1989 da nufus 1,8 milyon iken ocak 2009 itibari ile 2,7 milyona cikmistir.
Yine,Ingusetyanin nufusu 1989 da 214 binden 514 bin kisiye ulasmis bulunmaktadir.Bunun sebebi ozellikle Ingus,Cecen ve Avarlar arasindaki yuksek dogum oranidir.Ailedeki 5 cocuk ve ustu ortalamasinda %35 lik oran ile Inguslar birinci siradadir.
Cerkeslerin (Adige,Besleney,Kabardey) 1989-2002 yillari arasindaki 13 yillik nufus artislari ise su sekildedir.
Adigeler: 123 den /129 bin e (+5%);
Kaberdeyler: 386 bin den /520 bine (+33%);
Cerkes(besleneyler) 51 binden /61 bin e (+ 20%).
Rusya federasyonu icindeki toplam Cerkes(Adige) nufusu 13 yillik surec icinde 560 binden den / 710 e artmistir.(+27%).
2009 tarihi itibari ile bu rakamin 800 binden fazla olmasi gerekir.

Kuzey kafkasya bolgeleri dogum oranlarini anne basina dusen cocuk sayisi yuzdesi olarak incelersek,
Anne basina dusen bebek sayisi:
Ingus- 2,33;
Cecen - 2,16;
Avar -2,09;
Karacay-Cerkes- 1,81;
Kaberdey -Balkar- 1,80 (Bu oran 1985 de 3,2 ,1989 da ise 2,6 di);
Adige - 1,76;
Ruslar - 1,45.

Goruldugu uzere,Cerkes(Adige)lerde bu oran Rusya geneline gore yuksek olsada diger cumhuriyetlere nazaran daha dusuktur.Karacay-Cerkes bolgesinde Karacaylarin dogum orani Besleneylere nazaran daha yuksektir.Bu oran,son yillarda Besleney is adamlarinin kurmus olduklari fonlarin cok cocuk sahibi Besleney ailelere verdikleri parasal destek ile kapanmaya ,Besleneylerdeki cok cocuklu aile sayisi artmaya baslamistir.2008 yilinda bu destekler sayesinde Habez bolgesinin deki Besleneylerin dogum orani Karacay yerlesimlerinin dogum oranini gecmistir.

Ayni destekler Kabardey-Balkar cumhuriyetinde de verilmektedir.1 ocak 2009 tarihinden itibaren 5 cocuktan sonra dogacak her bebek basina devlet tarafindan 250 000 ruble(8,500 $) para odenmesi kararlastirilmis ve bu amac ile butceden 13,8 milyon ruble(4,6 milyon$) para ayrilmistir.Bunlarin disinda cok cocuklu ailelere elektrik,gaz gibi sabit gider odemelerinde %30 indirim ile dogan cocuk basina Federal butceden 8 000 ruble,cumhuriyet butcesinden 2000 ruble olmak uzere toplam 10 000 ruble(350$) para odenmekteydi.
Kaderdey -Balkar cumhuriyetinde yapilan bu destekler sayesinde dogum orani 2007-20008 yillari arasinda %23 artmistir.

Ancak herseye ragmen Cerkes(Adigelerin) nufus orani ve dogum artis hizlari yetersiz kalmaktadir.Adigey cumhuriyetinde ki 441 000 kisilik nufusun sadece %24 Adigelerden olusurken Karacay Cerkes cumhuriyeinde(460 000) sadece 70 000 civari Cerkes yasamaktadir.Bir tek Kaberdey-Balkar cumhuriyetinde 600 bin civari rakam ile Kaberdeyler cogunluktadirlar.
Nufus artis oranindaki dusukluk sebebi ile Cerkes(adigeler) arasindaki yas ortalamasida yuksek cikmakta emekli ve calisamayacak durumdaki insan sayisi ureten kesime oranla yuksek kalmaktadir.

Cerkesler mevcut cumhuriyetciklerinde toplam nufusun %40 ni olustururlarken,bu oran tarihi Cerkes topraklari(Karasnodar,ve stavropol bolgelerinde) yasayan nufusun ancak %10 na denk gelmektedir..
Tamami tarihi Cerkes topraklarindan olusan Krasnodar bolgesinde ki sadece Ermeni nufusu (274 000) bile bu bolgedeki Cerkes(Adige) nufusunun iki katidir.Stavropol bolgesi nufusu 2 691 000 kisidir,bunun 149 000 Ermenidir.
Krasnador bolgesi nufus dagilimi:

.....Ruslar - 4 436 272
......Ermeniler - 274 566
......Ukraynalilar - 131 774
.....Yunanlar - 26 540
......Beyaz ruslar - 26 250
......Tatarlar - 25 589
......Gurculer - 20 500
......Almanlar- 18 469
......Adigeler - 15 821(Adigey cum.deki Adilere haric)
......Аzeriler - 11 944
......Cingeneler - 10 873
......Moldovyalilar - 6 537
......Kurtler - 5 022
......Sapsiglar- 3 213

Sonuc:Cerkes(Adige ) halkinin siddetle nufus ivmelenmesine ihtiyaci vardir.Nufuslari yeterli olmadigi icin mevcut cumhuriyetlerindeki haklarini kaybetmekle yuz yuze olan Cerkesler,bu artisi saglayabilecek sosyo-ekonomik ve dinsel ogelere maalesef suan icin sahip degillerdir. Yerlesim bolgeleri olarak diger Kuzey Kafkas cumhuriyetlerine oranla Ruslarala daha yakin temas icinde kalmis olan Cerkesler(Adigeler) bunun sonucu olarak Ruslara yakin bir gelisim ivmesi izlemektedirler.Daha izole kalmis,dini ve ananevi ogelerin daha yogun yasandigi diger bolgelerde(Cecenya vb) ekonomik duzey daha dusuk olsa da nufus artisi yuksek ve gelenekci bir yapi mevcuttur.

Sadece anavatandakileri baz alirsak ikinci dunya savasindan bugune yaklasik 60 yildir savassiz bir ortamda yasama sansi bulmus Cerkesler,Savas ve kargasalardan uzak enaz bir 50 yila daha ihtiyac duymaktadirlar.Akilci yoneticiler idaresinde gerekli adimlari atabilirler ozellikle nufus dengelerini lehlerine cevirmeyi basarabilirler ise zaten bircok sorun kendiliginden cozulecektir.Tabiiki nufus tekbasina yeterli degildir ama unutulmamalidir ki,"Nicelikte bir niteliktir" ozellikle bizim gibi yasli ve az bir halk icin.

Saygilarimla,
Hot Ersen

Faydanilan kaynaklar,
http://www.mnogodetok.ru/viewtopic.php?f=204&t=12003
http://jufo.rosinv.ru/passport/ing/
Источник:
НАЛЬЧИК, 12 ноября (АНН).
Мухарбек ОРДЖОНОКА
ХАЛКЕЧЕВ Марат Нурчукович - кандидат экономических наук.

Etiketler:
kuzey kafkasya halklarinin dogum oranlari