çerkes hasan, 1864'te kardeşi osman beyle birlikte bahriye idadisine girdi. sonra bu okulun kara kısmına geçerek teğmen oldu. subay çıktıktan sonra bir yandan atıcılığı ve biniciliği ile padişahın takdirini kazandı. aynı zamanda ablası neşerek kadınefendi, abdülaziz'in eşi olduğu için kendisi de padişahın kayınbiraderi oluyordu. şehzade şevket efendi ile esma sultanın dayısıdır. bu yüzden abdüzaziz hanın büyük oğlu yusuf izzeddin efendinin yaverliğine getirildi.

bu sırada 30 mayıs 1876 günü sultan abdülaziz birkaç devlet adamının planlaması ve batılıların da kışkırtmalarıyla tahttan indirildi. bunların başında "kinim dinimdir!" diyecek kadar kindar olan hüseyin avni paşa geliyordu. hasan beyin ablası neşerek kadınefendi, sultan abdülaziz hanın halledildiği gün, dolmabahçe sarayından topkapı sarayına nakledilmesi esnasında mücevher sakladığı şüphesiyle omzundaki şal, padişahın gözleri önünde çekilip alınarak hakarete uğramıştı. kadınefendi, omuzları açık olarak boğazı geçmiş ve hastalanmış, sultan aziz'in ölümü üzerine de şok geçirerek 11 haziran günü vefât etmiştir.

hüseyin avni paşa, hal'den sonra çerkes hasan'ın istanbul'da birinci orduda bulunmasını tehlikeli görmüştü. bu sebeple kolağası (kıdemli yüzbaşı) rütbesiyle onu merkezi bağdat'ta olan altıncı orduya tayin etmişti. ancak hasan bey gelişen olaylar üzerine bağdat'a gitmeyi reddetti. bilhassa ablasına karşı yapılan muamele kendisini son derece sarsmış olup, hüseyin avni paşaya haddini bildirmeye karar vermişti. bağdat'a gitmeyi reddeden hasan bey tutuklandı ise de, gideceğine söz verdiği için serbest bırakıldı. hasan bey eniştesi olan ateş mehmed paşanın cibali'deki evinde halasının yanında oturuyordu. bekardı. bu konağa gidip baştan aşağı silahlandı.

abdülaziz hanı öldürten paşalar, başarıları şerefine midhat paşanın beyazıt'taki konağında 15 haziran gecesi toplanmışlardı. bu sırada çerkes hasan bey konaktan içeri daldı. üniformalı olduğu ve sarayla ilgisi bulunduğu için haber getirdi zannetmişlerdi. bu sebeple kolayca konağın üst katına çıktı ve elinde tabancalarından biri olduğu halde kabinenin toplandığı salona daldı: "davranmayın!" diye bağıran hasan bey aynı zamanda tabancasını ateşleyerek hüseyin avni paşayı göğüs ve karnından vurdu. paşalar korku içinde bitişik odaya sığınırlarken hüseyin avni can havliyle kendini sofaya attı. lakin hasan bey onun işini bitirmeye azmetmişti. üzerine yürürken beline sarılan ve kendisini durdurmaya çalışan bahriye nazırı kayserili ahmed paşanın ellerini ve kulaklarını doğradı. aynı zamanda avni paşanın üzerine çökerek kamasını birkaç defa karnına sapladı. avni paşayı öldürdükten sonra salona dönen hasan bey hariciye nazırı raşid paşayı da öldürdü. bu sırada yetişen askerler tarafından yaralı olarak tutuklandı. merdivenlerden inerken bahriye kolağası şükrü beyin hakareti üzerine birkaç manga asker arasında çizmesine sakladığı küçük tabancasını çıkarıp gozunden vurarak onu da öldürdü. mithat paşa Cerkes Hasanin elinden zor kaçmıştır . dolaba saklanan mithat paşa yakın arkadaşı hüseyin avni paşanın sonuna uğramamıştır.hadiseyi işiten ingiliz büyükelçisi sir henry eliotte; "midhat paşaya bir şey oldu mu" diye sormuştur. çünkü, sultan abdülaziz' in tahttan indirileceğini bilen dört kişiden biri de bu büyükelçiydi. midhat paşa ve hüseyin avni'nin saimmi arkadaşıydı.

yaralarını tedavi ettirmeyen hasan bey, kısa süren duruşmasından sonra idama mahkum oldu ve ertesi gün beyazıt meydanında idam edildi. diktatör hüseyin avni paşanın ölümü halk arasında sevinçle karşılandı. çerkes hasan'a ise o nispette acı duyuldu ve gönüllerde millikahraman olarak yerleşti.

edirnekapı'ya defnedilen çerkes hasan beyin demir parmaklıklı mezarının büyük taşında "ümerâ ve guzât-ı çerâkiseden ismâil beyin oğlu olup, harb okulunu bitirip, kıdemli yüzbaşı rütbesindeyken genç yaşında velİnİmeti uğrunda fedâ-yı cân eden çerkes hasan beyin kabridir" yazılıdır.

mekteb-i harbiye mezunu bir subay olmasına rağmen, galata ve beyoğlu'nu haraca bağlamış tipik bir istanbul kabadayısı olan çerkez hasan'ın böyle bir olaya kalkışacağı öngörüldüğünden, 14 haziran'da tutuklanarak bağdat'a gönderilmesine karar verilmişti. ancak, ertesi gün yola çıkacağına söz verdiği için salıverilen çerkez hasan savunmasında; hüseyin avni paşa'yı abdülaziz'in tahttan indirilmesinde birinci derece rolü olduğundan, ahmed paşa'yı da tahttan indirme sırasında dolmabahçe sarayı'nın denizle bağlantısı kestiği için öldürmeye karar verdiğini anlatmıştı. güya öyle bir şey yapmak istiyordum ki, ibret olsun, bundan sonra kimse padişah hal edemesin. aynı zamanda devlet büyüklerinin yeter derecede korunmadıklarını da eylemli olarak kanıtladım sanırım bundan böyle maiyetlerinde bulunanlara ve korumalarına önemli ölçüde dikkat edeceklerdir demişti.

bazı kaynaklar, çerkez hasan'ı diktatörce tavırları ile meşhur olan hüseyin avni paşa'yı saf dışı etmek isteyen meşrutiyet yanlısı mithad paşa'nın kışkırttığını iddia ederler. olay sırasında çerkes hasan'ın mithat paşa'ya saldırmaması bu iddiayı destekler niteliktedir.

ii. abdülhamid çerkes hasan'ın beyazıt meydanında asıldığı dut ağacını kökünden söktürmüştür.

sorgusunda nefsim için değil, millet için yaptım demiştir.

Etiketler:
çerkes hasan vakaası