Notice: Undefined variable: db in /home/nart/public_html/arsiv.nartajans.net/function.php on line 6

Warning: mysqli_query() expects parameter 1 to be mysqli, null given in /home/nart/public_html/arsiv.nartajans.net/function.php on line 6


Bu duruma nasıl gelindi? Aslında uzun bir hikaye ama yine de hatırlamakta yarar var. Sovyetler Birliği yıkılmış, ortalık toz duman. Özerk Cumhuriyetler ile merkezi yönetim arasında tam bir hukuk karmaşası var. Cumhuriyetlerin başında bulunan yöneticiler bir gece içinde büyük bir değişime uğrayarak kimi liberal, kimi demokrat, hatta kimi oldukça dindar bir çehreye bürünüyordu. Böyle bir durumda soğukkanlılığını kaybetmeyen, geçmişe bakarak geleceğe yürümeye çalışan aydınlar da vardı. Bunlar halkla birlikte oluşturdukları sivil toplum kuruluşları ile köklü bir değişime doğru yürümeye çalışıyorlardı. Moskova'da Boris Yeltsin'e karşı darbe teşebbüsü olduğunda Kafkasya'da özgürlüklerden yana olan Şenibe, Hatojuko Valery başta olmak üzere bir çok aydın Yeltsin'e destek çıkıyordu. Yeltsin'e o tarihte verilen destek, demokrasiye verilen destekti. Kafkas halkları darbeye tepki gösterirken, Çeçenistan dışındaki yönetimlerin başkanları darbecilere çanak tutuyordu. Kafkas aydınları, Rus aydınları ile birlikte demokrasi için adım atıyorlardı. Kafkasya, yıkılan Sovyetler Birliği'nin ardından gelen demokratikleşme çabalarından yeterince istifade edemedi. Komünist dönemde küçük cumhuriyetlerde oluşmuş olan klan yönetimi, durumunu korumak ve güçlendirmek için halkı kullanmayı çok iyi bildi. Sovyetlerin yıkılışından sonra Kafkasya'da ortaya çıkan sivil toplum kuruluşları, Adıge Xase, Kabardey Halk Kongresi, Konfederasyon gibi yapılar halk üzerinde oldukça etkiliydiler. Mevcut durumu çok iyi kullanan yönetimin başında bulunan liderler, halk hareketlerini Moskova'ya yansıtırken kendi statükolarını güçlendirmenin derdindeydiler. Sivil toplum kuruluşlarının baskıları bahane edilerek, Moskova ile yapılan pazarlıklarda toplum önderleri devre dışı bırakılarak elde edilen tavizler eş ve dosta peşkeş çekildi. Daha önceleri Özerk Cumhuriyetlerde Ruslara ait olan makamlara Kafkasyalılar atandı. Yönetimde Kafkasyalıların ağırlığı yüzde doksanlara ulaştı. Plan öyle şeytani idi ki,daha önceleri Rus olan önemli makamlara Çerkesler atandığı için, sivil toplum önderleri dönen dolapları anlatmak bir tarafa, seslerini çıkarmaya fırsat bile bulamıyorlardı. Mahkeme başkanlıkları, savcılar, üst düzey bürokratlar hep Çerkesti. Hepsi de yönetimin, klanın bir parçasıydılar. Halk özgürlük isterken farkında olamadan yönetimini tamamen küçük bir zümrenin eline veriyordu. Rusya anayasasına aykırı olmasına rağmen Kafkasya'da özerk cumhuriyetlerde, hayatında bir gün dahi hakimlik yapmamış eski KGB şefleri yüksek mahkeme başkanı olarak atanabiliyordu. Bu duruma Moskova da ses çıkarmıyordu. Sonuçta mevcut durum onların işine geliyordu. Özerk cumhuriyetlerin başına çöreklenen KGB kalıntıları, ahbap çavuş ilişkileri içinde ülkeyi yönetirken, halk Rus yönetimini mumla arar hale geliyordu. Kim bilir belki de bu hareketi bilinçli olarak yapıyorlardı. Yönetimi, erki elinde bulunduranlar, halkla bütünleşen aydınlar ve sivil toplum kuruluşlarının liderlerine olmadık ezalar ve cefalar çektiriyorlardı. Nalo Zavur'un önderliğinde kurulan Adıge Xase aslında bir dernek değil bir toplumsal harekettir. Türkiye'deki karşılığı ile bir siyasi partidir. Kafkasya ve Azerbaycan söylemiyle bir halk cephesi hareketidir. Bu hareket aydınlardan oluşan ve halk tabanına dayanan harekettir. Kafkasya'daki sivil oluşumların anası Adıge Xase'dir. Kabardey Halk Kongresi, Dağlı Halkları Konfederasyonu hatta başlangıç noktası olarak Dünya Çerkes Birliği, Şapsığ Xase hep Adıge Xase'nin doğurduğu yapılardır. Kafkasya'nın geleceği için önemli adımlar atan bir toplum hareketi olan Adıge Xase mensupları değişik şekillerde taciz ediliyor,bütün yakınları ve çevresiyle birlikte göz hapsinde tutuluyordu. Xase mensuplarının akrabaları işten atılıyor, (Nalo Zavur'un kızı, Hatujuko'nun kardeşi) evlerine baskın yapılıyor, Xase merkezine gelenler fişleniyor, kısaca çalışmalarını engellemek için her şey yapılıyordu. Yöneticilerin çoğu hakkında soruşturmalar açılıyor, tutuklama kararları alınıyordu. (Hatujuko Valery, Jantemir Kubaçikov) Xase'nin kurucularından Tuma Muhammedin Çeğem bölge Kolhaz başkanlığından polis zoruyla uzaklaştırılıyor ailesi ise taciz ediliyordu. Kısaca yönetim Adıge Xase'yi yıpratmak için elinden geleni yapıyordu. Baskılar o kadar şiddetliydi ki buna yiğitçe direnenlerin yanı sıra, makam, mevki elde etmek için davayı satanlarla birlikte, işsiz kalmamak için Xase aleyhine dönenler de oluyordu. Halk tarafından sevilen bu önderlerin gücünü anlamak için Abhazya savaşı sırasında halkı, toplumu yönlendirmelerini dikkate almak yeterlidir. Binlerce kişiyi Abhazya'ya gönderebilen bu insanlar elbette yönetim için ciddi birer tehlikeydiler. Çeçenistan dışındaki bütün yönetimler Abhaz savaşında kıllarını kıpırdatmazken Xase ve Konfederasyonun halk üzerindeki etkisi savaşın kazanılmasında önemli rol oynuyordu. Aynı kurumlar birinci Çeçen savaşı sırasında da önemli görevler ifa ediyorlardı. Birinci Rus-Çeçen savaşı sırasında Adıge Xase öne çıkıyor, Nalçik önemli bir irtibat merkezi vazifesi görüyordu. Kafkasya da çok önemli görevler üstlenen Adıge Xase'lerin güdükleştirilmesi artık kaçınılmazdı. Yönetimin başını ağrıtan bu problem ortadan kaldırılmalıydı. Bu süreç, uzun bir planlama döneminden sonra düğmeye basılarak başlatıldı. Gelecek yazı : Adıge Xase nasıl devletleştirildi. Mehdi Nüzhet ÇETİNBAŞ

Etiketler:
özgürlük erozyonu