federalizm ise adem-i merkeziyetçi (yetkilerin merkezin dışına dağıtılması)dir. Üniterizmde merkezde toplanan ve çoğu zaman tepeden inmeci ve baskıcı özellik arz eden yönetim tekeli federalizmde federe unsurlarla paylaşılarak devletin küçültülmesi ve aynı oranda da fonksiyonelleştirilmesini sağlamaktadır. Federe yapılar özerktir. Özerklik, federe unsurların kendi halkından aldığı bir egemenlik hakkıdır, merkezin lütfu değil. ... Şimdi dönüyoruz "Rusya Federasyonu"na. Rusya, kavramların bilinen karşılığının dışında anlamlar kazandığı garip bir bir ülke. Her ne kadar kendini "federasyon" olarak tanımlasa da, yukarıdaki tanımları esas aldığımızda Rusya için federasyon diyemeyiz. Rusya "görüntüde federal", "uygulamada üniter" bir devlettir. Bir kere, Rusyadaki mevcut "federatif" yapı federe unsurların gönüllü dayanışmasının bir ürünü değil, işgal ve dayatmanın bir ürünüdür. Devlet oluşturulurken dayanışma ve paylaşım değil, eritme ve yok etme hedef alınmıştır. Federal görünüm ise Karadenizli nüktedanın dediği gibi sadece "kandirmacasidur". RUSYA FEDERASYONU VE SUJELER "Rusya Federasyonu" başlangıçta 89 federal birimden oluşuyordu. Başbakan Vladimir Putin'in 2000 yılında Kremlin'e oturmasının ardından "Rusya Federasyonu"nu yedi bölgeye ayırdı ve başınada doğrudan Kremlin'e bağlı valiler atadı. Federe unsurlar da Kremlinle irtibatlarını bu valiler üzerinden kurmaya başladılar. Yani aslında hepsinin statüsü fiilen düşürülmüş oldu ama "polis baskısı" hiç bir ciddi itiraza fırsat vermedi. ... Ardından, bu yedi federal merkeze bağlı alt federal bölgeler birbirleriyle birleştirilmeye başlandı. Perm Oblastı ile Permyakya birleşti ve Perm Krayı oldu (1 Aralık- 2005); Krasnoyarsk Kray ile Evenkya ve Taymir birleşti ve Krasnoyarsk Krayı oldu (1 Ocak-2007); Kamçatka ile Koryakya birleşti ve Kamçatka Kray'ı oldu (1 Temmuz-2007); Ust-Orda ile Buryatya birleşti ve İrkutsk Oblastı oldu (1 Ocak-2008). Böylece 89 olan federal bölge sayısı 81'e düşürüldü. Fakat bitmedi... Şimdi sırada Tyumen Oblastı'nı ve Yamal-Nenets'i ile Hanti-Mansi'yi birleştirerek Tyumen Krayı'nı; Çita Oblastı ile Aga Buryatya özerk birimlerinin birleştirilmesi; Moskova ve Saint Petersburg federal şehirlerini çevre oblastlarla birleştirerek Moskova Oblastı ve Leningrad Oblastını; Arhangelsk ve Murmansk Oblast'larını; Komi Cumhuriyeti ile Nenetsyayı birleştirip Kuzey/Arktic Kray veya Pomor-Nenets Cumhuriyetleri'ni ...oluşturma projeleri var. Bu operasyonlar tamamlandığında federal birimlerin sayısı 70'in altına indirilmiş olurken; federal bölgelerin birbirleriyle birleştirilmelerinin olağanlığı fikri de meşrulaştırılmış olacak. Bu birleştirmelerin tamamının gerekçeleri ekonomik ve coğrafi konumdur. ... Bundan sonraki adımlar ise etnik cumhuriyetlere yönelecektir. Kremlin'in niyetinin bu olduğunu 2005 yılı sonunda Adigey için yapılan yoklamadan biliyoruz. Hatırlanacağı gibi Kremlin, Krasnodar Valisi Aleksander Tkaçev'e 29 Aralık 2005 tarihinde yaptırdığı bir açıklama ile Adigey'in Krasnodarla birleştirilmesi fikrini dillendirtmiş ve gelecek tepkileri ölçmüştü. Tepkiler zayıf da olsa "fiilin icrası halinde büyüyeceği" intibaı verdiği için Kremlin'e geri adım attırmaya yetmişti. Rusya, o gün için her ne kadar valinin sözlerini yalanlamışsa da, etnik cumhuriyetleri yok etme planından vaz geçmedi, sadece uygun bir zamana kadar tehir etti. Bugün Rus unsurların yoğun olduğu ve muhalefet oluşmayacak bölgeler arasında yapılan birleştirmeler, yarın etnik cumhuriyetlere uygulanmak istenecektir. Mahiyet farkını gözden kaçırıp, yaptıkları birleştirmeleri bu uygulamaların "olağanlığına" örnek olarak göstereceklerdir. Şimdiye kadar yapılan ve yapılacağı açıklanan birleştirmelerde ekonomik ve topografik gerekçeler makul ve izah edici olabilir; ama etnik bir cumhuriyetin başka bir etnisitenin yoğun olduğu bölgeyle birleştirilmesinin izah edilebilir tarafı yoktur. KUZEY KAFKASYA FEDERAL BÖLGESİ Bu aşamada Kremlin'in en önemli hedefi etnik cumhuriyetlerdir. Öncelikle de muhalif refleksleri diğer bölgelere göre daha kuvvetli olan Kuzey Kafkasya cumhuriyetleri... Nitekim geçtiğimiz aylarda Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi ihdas edilerek yeni bir oyun başlatıldı. Bu yeni bölge ile 7 olan Federal bölgelerin sayısı 8'e çıkartıldı. Fakat Adıgey Cumhuriyeti diğer kardeş cumhuriyetleri bir araya toplayan bu yeni bölgenin dışında tutuldu. Bütün bunların anlamı ne? Kuzey Kafkasya federal Bölgesi niçin kuruldu? Adıgey niçin bu bölgenin dışında bırakıldı? Bu soruların cevapları çok önemli. Yeni oluşumu doğuran iç ve dış sebepleri bir sonraki yazımızda ele alacağız.
Erol Karayel ekarayel@superonline.com

Etiketler:
federal rusya ve kuzey kafkasya federal bölgesi -1-