Geçtiğimiz aylarda New York'ta yaşanan cami inşaatı sorunu Batı ve Müslüman
dünyalar arasında çekişmeye yol açtı. Benzer bir sorun Rusya'da da ortaya
çıkabilir. Zira 20.000 Müslümanın varlığına rağmen Soçi kent merkezinde cami
yok. Olimpiyatlar sırasında müslüman atletler nerede ibadet edecek diye
insan düşünüyor? Ve 19. yüzyılda tüm halkı müslüman olan bağımsız
Çerkesya'nın başkenti olan bu kentte neden şu anda hiç bir cami yok?

2014'de birçok müslüman sporcu, yarışmalara katılmak için Soçi'ye gelecek.
Peki şehir, dini ihtiyaçların giderilebilmesi için hazır olacak mı ?
Soçi'nin şu anda bir imamı var. Ancak kendisi Çerkes olan bu imamın
kullanabileceği tek cami(mescit), şehir merkezinden 20 km uzaklıktaki dağlık
bölgede yer alan, 180 nüfuslu kuçuk bir Çerkes köyü olan Thağapş'da. Bir
zamanlar bu nüfus çok daha fazlaydı ancak köylüler, Rusların 1864'de tüm
ülkeyi ele geçirip sürgüne gönderdiği diğer binlerce Çerkesle birlikte
Türkiye'ye göç etti. Geride kalanlar ise Kuban nehrinin ötesindeki bataklık
bölgelere yerleştirildi. Köyü işgal eden Rus Ordusu'na bağlı 1.Kafkas
Bölüğü, yakındaki şifalı su kaynağından dolayı buraya 'Bozhiye Vody' yani
'Kutsal Su' adını verdı.1935 yılında Bolşevik kahraman Kirov'a atfen ismi
Kirov'a dönüştürülern köyün adı 1993'de resmi olarak tekrar Rusça 'Bozhiye
Vody'e dönüştürüldü. Köyün Çerkesce ismi ise Thağapş.

Stalin zamanında kapatılarak depo olarak kullanılmış olan bu 19. yüzyıldan
kalma cami, Soçi ve çevresinde Sovyet döneminden ayakta kalan tek dini
bina.Turistler ziyarete, Soçi'nin müslümanları ise ibadet etmeye geliyorlar.
Rus, Çerkes, Dağıstanlı, İnguş, Çeçen ve başka halklardan Soçi'lilerin de
katkısıyla 2010 yılında Çerkes inşaat ustası Kobli A. tarafından restore
edilen cami, geçtiğimiz Ramazan bayramında yeniden açıldı.

Thağapş camisinin yeniden açıldığı günlerde Vladimir Putin, Moskova'daki
merkez camiyi ziyaret etti. Bu fırsattan faydalanmak isteyen dini liderler,
Soçi'de en azından geçici bir cami yapılması arzularını Putin'e ilettiler.
Putin de bu dileği, Olimpiyatların organizasyonundan sorumlu olan yardımcısı
Dimitri Kozak'a ileteceğine dair söz verdi.

Daha önce kalıcı bir camiye yönelik yapılan bir talebin resmi makamlar
tarafından ele alınış şeklindeki anlaşılmazlık nedeniyle, dini liderlerin
talebi bu kez geçici bir cami içindi. Zira Temmuz 2009'da Moskova'daki
merkez camiyi ziyaret eden devlet başkanı Medvedev, ' birçok müslümanın
yaşadığı ve çok sayıda turistin ziyaret ettiği yerlerde camilerin inşa
edilmesinin zaruri olduğunu' vurgulamıştı.

Başkanın bu sözleri Soçi'de de cami yapılabileceğine dair umutları yeşertti.
Başkan daha da ileriye giderek, görüşmeye katılanlardan birinin dikkatlice
dile getirdiği Soçi'de geçici cami yapma önerisine 'neden geçici cami
yapılacakmış. Bu kabul edilemez, mantıksız ve hangi açıdan bakarsanız bakın
kötü bir fikir. Eğer bir cami yapılacaksa bu cami yüzyıllarca ayakta kalacak
şekilde kalıcı olmalı' demişti.

Soçi'nin belediye başkan yardımcısı A Rykov da geçmişte bu konuda ' kentte
ibadete açık bir caminin olmaması iyi birşey değil' demiş ve bu konuda
gerekli çalışmaların bir an önce yapılacağını söylemişti.

Bu gelişmelerden cesaretle Rusya Müftüler Birliği kent idaresine Soçi'de
cami yapılabilmesi için resmi izin talebiyle başvurdu. Fakat devlet
başkanının bu sözlerinden hemen sonra Rykov, Müftüler Birliği'ni şaşkınlığa
uğratarak hiç beklenmedik bir şekilde fikrini değiştirdi ve bu talebi,
'Thağapş'da zaten bir cami var bu nedenle başka bir camiye de gerek yok'
diyerek net bir şekilde reddetti.

Thağapş'ın bu küçük ve tarihi camisi, unutulmuş müslüman bir ülkeden geriye
kalan küçük bir ada, bir sembol aslında. Belki de bu unutulmuş cami
Çerkeslerin Kış Olimpiyatları'nı protesto girişimlerinin sembolü haline
gelecek zira kaderin bir cilvesi olarak olimpiyatların yapılacağı tarih olan
2014 aynı zamanda Rus-Çerkes savaşlarının bitişinin 150. yıldönümü. Modern
Çerkes Hareketi tam da böyle bir sembole ihtiyaç duyuyor ancak 2014 tarihi
yaklaştıkça bu sorun kartopunun büyüyerek çığa dönüşmesi gibi giderek ivme
kazanıyor,

Şubat 2010'da Vancouver'da yapılan Kış Olimpiyatları sırasında Amerikalı
Çerkesler 'Eğer 2014 Olimpiyatları'nın Soçi'de yapılmasına izin verirseniz
zulme uğramış atalarımızın mezarlarının üstünde kayak yapmış olacaksınız''
mesajını dünyaya vererek 'Rusya Evi' önünde protesto gösterisi
gerçekleştirdiler. Buna karşılık Washigton'daki Rusya Büyükelçiliği, basın
sekreteri Y Khorişko aracılıyla bir mesaj yayınlayarak 'Çerkes Soykırımı
diye birşeyin olmadığını ve bu yöndeki tüm iddiaların asılsız olduğunu'
söyledi.

Bir başka sorun da bölgelerin birleştirilmesi. Stalin zamanında, Rusya'daki
700.000 Çerkes idari olarak üç bölgeye ayrıldı: Adiğey, Kabardey-Balkarya ve
Karaçay-Çerkesya cumhuriyetleri.

Üçüncü sorun, anavatanlarına dönüş hakkı olmayan yaklaşık 50 ülkeye yaılmış
olan 5 milyon civarındaki Çerkes diasporası.

Bu arada Gürcistan, Rusya'nın Çerkes Sorununu çözmekteki isteksiliğinden
yararlanmak istiyor. Bu yılın Mart ayında Amerikan Jamestown Vakfı'nın
Tiflis'te düzenlediği konferansın katılımcıları Gürcistan parlementosu'nun
Çerkes Soykırımı'nı tanıması çağrısında bulundu.Bunun üzerine Haziran ayında
Gürcistan parlementosu, akademisyenlerin de katılımıyla bu konuyu görüştü.
Aynı ay, Gürcü parlementerler Jamestown Vakfı'nın bu kez Washington'da
düzenlediği 'Soçi 2014: 150 yıl Önce Çerkeslerin Sürüldüğü Topraklarda
Olimpiyatlar Yapılabilir mi başlıklı konferansa katıldılar.

Bu olaylar dizisi ' Konferanslar Savaşı' olarak adlandırılmaya başlandı ve
Gürcü ve Çerkes ilişkilerinde beklenmedik pozitif gelişmelere yol açarak
tarafları Soçi Sorunu üzerinde birleştirdi. Zira Abhazya ile Gürcistan
arasında 1992-93'de yaşanan savaşta 2000 kadar Çerkes gönüllü savaşçı
Abhazların yanında Gürcülere karşı savaşmıştı ve bu nedenle bir yıl öncesine
kadar kimse Gürcülerin çerkesleri destekleyeceğini tahmin edemezdi.

Hiç şüphesiz, Soçi yönetimi hem Çerkes Sorununu hem de cami inşaatı sorununu
yakından izliyor. Ayrıca çevreciler ekolojik nedenlerle, bazı vatandaşlar
ise Olimpiyatlar nedeniyle yapılan kamulaştırmalarla evlerini kaybetmelerini
protesto ediyorlar. Yakın zamanda yapılan Soçi belediye başkanlığı seçimleri
de tartışmalı geçmişti. Kısacası herkes, 'Soçi kartından' yararlanmaya
çalışıyor. Şu ana kadar resmi otoriteler bu farklı muhalif grupları
birbirinden ayrı tutmayı başarabildiler ama daha ne kadar bu grupların
birleşerek ortak eylem yapmalarına engel olabilirler?

Kent yönetimindekiler, İslami Teoloji hakkında da pek bilgi sahibi değil ve
bu nedenle Müslümanların özellikle de Cuma günleri toplu halde camide ibadet
etmeyi tercih ettiğini bilmiyor. Herhalde dünyanın birçok yerinden gelecek
Müslüman sporcuların ibadet etmek için bir Çerkes köyüne gidip Çerkes imam
Şhalaho Batmız'ın arkasında ibadet edeceklerini tasavvur edemiyorlar.



' Thağapş'ın bu yaşlı camisi Çerkeslerin Soçi Olimpiyatları'nı protestosunun
sembolü haline gelebilir... Müslüman sporcuların bu küçük tahta camiye
ibadete gittikleri zaman dünya medyası dağların arkasında saklı, halkından
arındırılmış bir ülkenin sembolünü gösterecek... ve burada 150 yıl önce
yaşanmış olan trajediyi bize hatırlacak.'

Bununla birlikte Soçi'nin belediye başkan yardımcısı konuyu hala yakından
takip ediyor! O, '2008 Pekin Olimpiyatları tecrübesinden yararlanarak özel
ibadet yerlerini organize etmeyi planlıyor. Bunu da ' kış sporlarının
Müslüman ülkelerde popüler olmadığını' vurgulayarak yapıyor!

Gerçekten de Müslüman ülkelerde kış sporları yapılmıyor mu Müslüman olmayan
ülkelerden kaç tane Müslüman sporcu gelecek? Anlaşılıyorki başkan yardımcısı
25 milyona yaklaşan Müslüman nüfusuna rağmen Rusya'yı Müslüman ülkeler
kategorisinde kabul etmiyor. Ki bu milyonların arasında birçok dünya ve
olimpiyat şampiyonu da var. İbadete açık yetmiş camisi bulunan Pekin ile
Soçi karşılaştırılabilir mi

Şu kesin ki Çerkesler Vancouver'da yaptıkları protestoları tekrar edecekler.
Müslümanları Çerkes camisine gitmek zorunda bırakan Soçi yerel yönetimi de
Rusya'nın hala kapanmamış olan ve Olimpiyatlar yaklaştıkça acısı daha da
artan bir başka yarasını daha kaşımış olacak. Olimpiyatlar sırasında
Müslüman sporcular bu küçük tahta camiye ibadete gittikleri zaman dünya
medyası dağların arkasında saklı, halkından arındırılmış bir ülkenin sembolü
olarak bu küçük camiyi gösterecek ve burada 150 yıl önce yaşanmış olan
trajediyi bize hatırlatacak.'

Etiketler:
soçi cami sorunu üzerine jemikhov süfyan makalesi