“Dünyalı bir müzisyenim” diyor Gülcan Altan. Yıllardır şarkılarıyla Türkiye’den Portekiz’e, Kafkasya’ya uzanan repertuvarıyla şarkılar söylüyor. Dünya müziği yapıyor ama Gülcan Altan kökenlerine bağlı bir Çerkes.

“Gunef” adıyla çıkardığı yeni albümünde Çerkesce şarkılarda Kafkasya’dan dünyaya yayılan bir halkın hüzünlerini, acılarını, sevinçlerini anlatıyor. Gülcan Altan, daha ilkokul çağlarından itibaren hep şarkı söyleyen öğrenci olmasına karşın müzik yaşamı üniversite yıllarında başlar. Özel bir okulda turizmcilik okuyan Altan, daha sonra Trakya Üniversitesi İşletme Fakültesi’ne geçer. Öğrencilik yıllarında Kırklareli’ndeki, Edirne’deki orduevlerinde program yaparak yabancı ve Türk müziği şarkıları söyleyerek harçlığını çıkarır. Ancak iki yıl işletme okuduktan sonra bırakır ve konservatuvara gitmeye karar verir.

İstanbul’da Tarabya Oteli’nde Çetin İnöntepe Orkestrası’nda solistlik yapan Altan bir süre de Gelişim Orkestrası’nda çalışır: “Artık müzik benim tek mesleğim haline gelmişti. Bir daha başka hiçbir şey ile uğraşmadım. Alaylı dönemde çok tecrübe kazandım. Sahne duruşu, sahne estetiği, şarkı söyleme tekniklerini öğrendim, Alpay, Melike Demirağ gibi birçok ünlü isimle çalıştım.”

Etnik enstrümanlar

Gülcan Altan, albümdeki Çerkes halk şarkılarını orijinal kayıtlarından dinleyerek hazırlanmış: “Şarkıların otantik halleri tamamen albümdeki gibi ama üzerine biz biraz daha armonizasyonu kuvvetlendirdik. Nefesli, telli bütün etnik Çerkes entrümanlarını kullandık. Akordeon ve garmon vazgeçilmez enstrümandı. Panduri çaldık. Üzerine gitar, bas gibi güncel enstrümanları da ekledik. Bu bir Çerkes popu değil, tam tersi otantikliği ön planda olan ama herkesin dinleyebileceği tarzda bir albüm. Düzenleme şekliyle Çerkes cazı gibi biraz. Grup Gündoğarken de koroda bana destek oldu.” Gunef albümünün kapağı Ceren Aksungur tarafından hazırlanmış. Gülcan Altan, Nart mitolojisindeki bir tanrıça gibi tasvir ediliyor.

Ustaların öğrencisi

2001 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Müziği Devlet Konservatuarı’na üçüncülükle giren Altan, müzik teorisi okur: “Çok iyi klasik Türk müziği eğitimi aldım. Nevzat Atlığ, Selahattin İçli, Cüneyt Orhon hocam oldu. Bunlar çok değerli hocalar ve biz o neslin son öğrencileriyiz. Dünya müzikleriyle de ilgileniyordum, birçok dilde şarkı söylüyordum. Otellerde solistlik yaptığım için birçok turist geliyordu ve repertuvarım daha da genişliyordu.”

‘Ben saf bir Çerkesim’

Müzik dünyasının saygın sanatçılarından Vedat Sakman ile yaklaşık 10 yıl birlikte müzik yapan Gülcan Altan, 2008 yılında “Vedat Sakman Şarkıları - Gülümser” albümünü çıkardı. 2010 yılında yayımlanan 10 dilde şarkıların seslendirildiği “Anlat” albümünde Adigece bir şarkı söyledi: “Ben saf bir Çerkesim. Annem de babama da Çerkes. İstanbul’da büyüdüm, bizim Denizli’deki köyümüz bölgedeki tek Çerkes köyü. 1960’lı yıllarda İstanbul’a göç etmişler. Ben İstanbul’da doğdum. Ama bizim evde Çerkes âdetlerine göre yaşanıyor. Evde Çerkesce konuşulur ve Çerkes geleneklerinin bütün kuralları uygulanır. ‘Anlat’ albümüne koyduğumuz ‘Dann’er Sip’o’ şarkısı, babamın bana söylediği bir şarkıydı. Babam bu şarkıyı bizi ninni gibi söylerdi.”

Farklılıklara saygı

Gülcan Altan, 2 ay önce yayımlanan “Gunef” albümünde Çerkes halklarının dilinde Adigece, Abhazca şarkılarla Çerkes masalları anlatıyor, ağıtlar yakıyor: “Gunef otantik öğeleri ön planda olan çağdaş bir albüm oldu. Çerkes müziğini ilk defa dinleyecek olanlar bu müziğin hem karakteristik özelliklerini hem de dünya müziği içerisinde ne kadar önemli bir yere sahip olduğunu fark edeceklerdir. Çerkes kimliği benim için önemli. Kariyerim açısından etnik kimliğimi ön plana çıkartarak böyle bir albüm yapmak sakıncalı gibi gözükse de benim için bir risk taşımıyor. Çünkü Çerkes müziği ve bu şarkıların herkes tarafından bilinmesi, daha önemli benim kariyer hesaplarımdan. Çerkes sanatçı imajı da beni rahatsız etmiyor. Her ırkın kendine has özellikleri var. Ben de Kafkasyalı olmanın bana verdiği tüm özelliklerle hayata daha sıkı sarılıyorum. Kendimi daha güçlü ve renkli hissediyorum. Çok renklilik ve kültürlülük tüm dünyayı yaşanır ve güçlü kılıyor. Tabii farklılıklara saygı göstermek çok önemli.”

Çerkeslerin bildiği şarkılar

Gülcan Altan, Gunef albümündeki repertuvarı, Çerkeslerin anavatanı Kuzey Kafkasya’da ve Çerkes diyasporasında bilinen halk şarkılarından oluşuyor: “Çerkesceyi kendi aramızda konuşuyoruz ama yazılı bir dil olmadığı için ve bütün dünyaya sürgün olup dağıldıkları için kaybolma riski altında. Kiril alfabesini kullanıyoruz bu yüzden şarkı sözlerini albüm kapağına Kiril ile de yazdım. Bu albümü, insanlar bu şarkıları çocuklarıyla söylesin diye yaptım.”

Nartların tanrıçası

Albüm “Adiğe Xeku” adlı şarkıyla başlıyor. “Te Wikuere” Çerkeslerin çok sevdiği bir dans şarkısı. “Adiyuf” şarkısı, Çerkeslerin ataları Nartların ışık tanrıçasının hikâyesini anlatıyor. “Kalbin Şarkısı” anlamındaki “Gum Yi Wored” şarkısına Rusya’da “Barış Ödülü” verilmiş.

Gülcan Altan söz ve müziklerini kendisini yazdığı “Sipse si Adiğe” şarkısını bütün Adigelere armağan ediyor.

“İstanbul Yolu” anlamındaki “Yistanbulako” ise bir sürgün ağıtı: “Çerkes sürgünü esnasında çekilen acıları, yok olan aileleri ve anavatan Kuzey Kafkasya’yı terk etmenin verdiği acıyı anlatıyor bu şarkı. Azamat, Salaman Xatsa ve Sılaşara Abhazca şarkıları.”

‘Kalbin ışığı’

Ada Müzik tarafından yayımlanan Gunef albümünde birini Gülcan Altan’ın yazdığı 10 şarkı yer alıyor. Gunef, Çerkescede “kalbin ışığı” anlamına geliyor. Adigece ve Abhazca’da kullanılan “kalpten gelen ışık” diye çevrilebilen bir sözcük: “Aslında Çerkesce tam olarak Türkçeye çevrilemiyor. Kalbin en derininden gelen sevgiyi, iyiliği, ışığı anlatıyor. Bu şarıların hepsi Çerkeslerin acılarını, hüzünlerini, sevinçlerini, Kafkasların coşkusunu anlatıyor. Repertuvar seçimine o yüzden çok özen gösterdim. Göçü, Kafkasların, Abhazların, Adigelerin enerjisini anlatıyor.”

HATİCE TUNCER/Cumhuriyet