FEHİM TAŞTEKİN
Gürcülerin '100 bin Abhaz'ı imha için 100 bin Gürcü feda' sloganıyla 1992'te başlattığı savaşta ölen 7 bin Abhaz için yapılan Şehitler Anıtı'ndayız.
Üniformalı biri, abide gibi duruyor karşımda. Bakışları hayli derin, savaş günlerine daldığı kesin. Biri 'Tanınmış bir tiyatrocu ve bestecidir' diyerek merakımı dürtüyor. Yanına varıp 'Gazi misin' diye soruyorum. "Vatan tehlikedeyse silahla beste arasında ayrım kalmıyor. Herkes cepheye giderken ben geri kalacak değildim ya" diyor. Adını rica ediyorum, 'Sergey Agabinia' diyor. Mütercimim Turhan Zeren, bir anda donup kalıyor. Toparlanıp Sergey'in boynuna sarılıp, ağlıyor. Canlı bir kavuşma. 1864 sürgününün ayırdığı iki kardeşin torunları defalarca kucaklaşıyor. Zeren, cebinden not defterini çıkarıp, akraba izi sürerken tuttuğu notları, Sergey'se anıttaki levhalarda şehit düşen Agabiniaların isimlerini bir bir gösteriyor.
Zeren vatanına dönebilmek için yanıp tutuşanlardan biri. Temel soru ise Abhazya Zerenlere yâr olacak mı ? Kafkaslar için büyük emperyalist Rusya ama Abhazların bir de küçük emperyalisti var: Gürcistan.

Rusya, Abhazya'ya uyanıyor
Karadeniz'in öte yakasında sırtını Kafkas sıradağlarına verip kıyıda 240 km uzanan Abhazya gerçekten cennet. Savaşın izlerine, Gürcülerin çekilirken yaktığı evlerin iç burkan görüntüsüne rağmen... Abhazlar, vatanlarına Apsni yani 'Canlar Ülkesi' diyor. Bu denli güzellikse başa bela.
Ruslar kanla zaptettikleri bu yeri, SSCB dağılırken elden kaçırdı. Bu Stalin'in 'affedilmez' hatasının sonucuydu. Sovyet lideri, 1931'de Abhazya'yı Gürcistan'a hibe etmişti. Gürcistan 1991'de bağımsız olurken Abhazya ortada kaldı. Rusların yüreğinin yandığı nokta da burası. Sovyet liderlerinin tatil beldesiydi Abhazya. Stalin'in Ritsa'daki daçası dillere destan. Ve hâlâ Rus ordusuna ait sanatoryumlar var. Karadeniz güzelliği yetmezmiş gibi bir de baş döndürücü parklar yapılmış. Kıyı boyunca ağaçlar gerdan gibi uzanıyor; Palmiyeler, bataklığı kurutmak için Avustralya'dan getirilmiş okaliptüsler... Hepsi Sovyet eseri. Ülke hâlâ bu altyapı üzerinde. Yolun sadece Gagra'ya kadar kısmı yeniden asfaltlanabilmiş.
Şimdi emperyalist geçmişin küllerini harlayan Rusya bu cenneti kaptırmak niyetinde değil. Beri tarafta ise 'toprak bütünlüğüm' diye tutturan Tiflis var. Gürcüler, Sovyetlerle hesaplaşma adına Abhazya'yı kendisine bağlayan anayasayı çöpe atıp bindiği dalı kesti. Buna karşın Tiflis'e 1992'de federasyon teklif eden Abhazya, işgalle karşılık gördü. 'Kafkas' gönüllüler sayesinde Gürcüleri 1993'te püskürttü. 1994'te bağımsızlık anayasasını meclisten geçiren Abhazya, bunun bedelini 1995'ten beri BDT ambargosuyla ödese de, 1999'daki referandumla bağımsızlığını yüzde 97 ile perçinledi.
Rusya, 1999 AGİT Anlaşması gereği Gürcistan'daki üslerini kaybederken ABD de 11 Eylül sonrası Kafkasya'ya Tiflis üzerinden girdi. ABD'nin Vaziyani'de Gürcü ordusunu eğitmesi Abhazya'ya olası hamlenin habercisiydi. Gardını alan Rusya, Abhazların yüzde 90'ına pasaport dağıtıp, sorunu içselleştirdi. 2008'e dek Abhazya'yı geri alma vaadi ve 'sivil darbe' ile 2004'te iktidara gelen Mihail Saakaşvili, temmuzda Kodor'a asker göndermekle kalmadı, ağustosta sürgünde Abhaz hükümeti kurdu. Kremlin ise ambargoyu delme kartını oynayıp, Psou'yu açtı. Şimdiye dek sınır sadece Rus pasaportuna açıktı. Diğerleri 100 dolar rüşvetle Psou'daki demiryolundan geçiyor ya da boğulmayı göze alıp nehre atlıyordu.
2002'de sınırda gördüğüm manzara hayli dokunaklıydı. Nineler sırtta mandalina sınırı geçip birkaç ruble için savaşıyor, yağış ve rüzgârdan korunmak için de kendilerini naylona sarıp sarmalıyordu. Abhazya üzerinden hesaplaşması kızışırken Sohum da 18 Ekim 2006'da uluslararası tanınma için atağa geçti. İlk çağrı Rusya'yaydı. Sese ses katmak için diaspora da tetiklendi.

Diaspora ses veriyor
Ruslarla tarihsel hesaplaşma hisleri ağır basan diaspora, Rusya'yı gelecek garantisi diye gören anavatanın kararlarına açık çek verse de kafada 'Abhazya Rusya'ya mı kayıyor' sorusu var. Zira Sohum'daki kongrede bunu dile getirenler oldu. Kafkas-Abhaz Dayanışma Komitesi Başkanı İrfan Argun da, bağımsızlığın korunması için diasporanın her türlü desteğini yinelerken, ilhak hesaplarına dair ince uyarısını yaptı:
"Rusya'nın çıkarlarının farkındayız. Ama bu, Abhazya'nın varlığını yok edecek bir uygulamaya dönüşmemeli. Rusya'nın Kafkasyalılara borcu nedeniyle, bu halkın yok edilmesine de izin vermemelidir."
'Gürcistan'la yapamam' diyen Abhazya'nın geri kalan tek nefes borusu Rusya. Sohum bunu tıkatmama derdinde. Diasporanın Rusya endişesini Meclis Başkanı Nugzar Aşuba'ya aktardığımda, "Bağımsızlık kararı halka ait. Bunu kimse değiştiremez. Rusya ile yakınız, çünkü başka yakınlık gösteren yok" diyor. Kongrenin sonuç bildirisinde de Rusya'nın gönlünü alma kaygısı öne çıkıyor: "Rusya halkının desteğini çok önemsiyoruz. Her alanda desteği esirgemediler. Bu sayede ulusal kimliğimizi koruduk."
Sohum'un beklentisi en azından dışilişkiler ve savunmayı Rusya üzerinden yürütmek. Ama Rusya 'Abhazya birinci dereceden yatırım bölgesi olsun' pazarlığı yapıyor. Bu, talan demek. Üniversiteli üç gence 'bağımsız ama ambargo altında olmaktan mutlu musunuz', 'Tiflis'le birleşmeye ne diyorsunuz' diye soruyorum. Biri heyecanla "Her ülkenin sorunları var, sizin yok mu" derken, öteki "Ülkemle gurur duyuyorum, bağımsız kalmasını istiyorum" diyor. Üçüncüsünün yanıtı ise "Sorunlar var ama Gürcülerle olmaz." Velhasılı halk yılgın değil.

Bagapş: Bağımsızlıktan artık dönüş yok
Abhazya Devlet Başkanı Sergey Bagapş yoğun programına rağmen röportaj talebimizi geri çevirmiyor.
# Abhazya'nın tanınması için başlattığınız hamleden sonuç alabilecek misiniz?
Siyasi atmosfer değişiyor. Kosova için bağımsızlık konuşuluyor. Ama Kosova bizim için ölçü değil. Rusya problemimize hâkim, iyi bir sonuç alacağız.
# Diğer ülkelerden bir sinyal var mı ?
Venezüella ve Küba ile bağlantılarımız oldu.
# Sonunda Rusya'ya katılacağınız yönündeki endişelere ne diyorsunuz?
Abhazya 1999'da bağımsız devlet kurmayı seçti. Bu halkın seçimidir, bu hedeften dönemeyiz.
# Ama halkın yüzde 90'ı da Rus vatandaşı oldu. Bu bir ilhak değil mi
Ben başbakanken 1998'de pasaport sorununu Gürcistan'la çözmeye çalıştım. BM pasaportu verilmesi önerisinde bulundum. Ama 'Hayır' dediler. Biz de mecburen Rus pasaportuna yöneldik.
# Siz tanınma isteyince Gürcistan'ın yaptığı konfederasyon teklifine yanıtınız nedir?
Bize herhangi bir teklifte bulunmadılar. Ama bulunsalar da kabul etmeyiz. Biz savaş daha başlamadan federasyon teklif etmiştik ama işgalle karşılık verdiler. Savaştan sonra da tekliflerde bulunduk ama reddettiler. Nihayetinde biz de 1999'da referanduma gittik ve halk bağımsızlık dedi.
# Kodor'a asker gönderen Gürcistan'dan yeniden bir asker bekliyor musunuz?
Tabii ki savaş ihtimali var. Fakat Abhazya da en az Gürcistan kadar güçlendi, kendi ordusunu kurdu. Saldırırlarsa kendileri zararlı çıkar.
# Türkiye'nin Gürcistan'la yakın ilişkilerini nasıl
görüyorsunuz?
Tabii ki saygıyla karşılıyorum. Ama Türkiye'nin de bölgenin bütün gerçeklerini görmesini istiyorum. Türkiye ile doğrudan uçuşların yapılmasını ve ticaret yollarının açılmasını istiyoruz. Nisanda Türkiye'yi ziyaret etmeyi planlıyorum.
Radikal

Etiketler:
paylaşılamayan diyar kafkasya 2